https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak <div><p><em>Lan Harremanak</em> Universidad del País Vasco / Euskal Herriko Unibertsitateko Lan Harremanen Unibertsitate Eskolak 1999tik sei hilero argitaratzen duen aldizkaria da. Ohiko zenbakiez gain zenbaki bereziak ere argitaratzen dira. Bere xedeen artean honakoak nabarmendu behar dira: diziplina anitzetik lanaren ikasketa, ideiak trukatu eta sortzeko ekonomia eta gizarte zein Administrazioko arlo ezberdinen arteko topaketa eta gogoetarako guneen sorrera eta ideien bidez langabezia eta gizarte-bazterketaren erauzketarako ekarpenak egitea. <em>Lan Harremanak</em> aldizkariaren zenbaki bakoitza gai monografiko baten inguruan antolatu eta Atal Ireki batekin osotzen da.</p></div> Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea UPV/EHU es-ES Lan Harremanak - Revista de Relaciones Laborales 1575-7048 <p>Los autores que publican en la revista "Lan Harremanak" lo hacen de acuerdo con los siguientes términos: </p><p>1. Los autores conservan los derechos de autor de sus trabajos, cediendo a la revista "Lan Harremanak" el derecho a la primera publicación de su artículo. </p><p>2. La editorial UPV/EHU Press es copropietaria de los derechos de autor, con el fin de proteger el uso legítimo del artículo publicado y el cumplimiento de los términos CC. </p><p>3. Los artículos publicados están sujetos a una licencia CC-BY de Creative Commons (a menos que se indique lo contrario) que permite a terceros compartir el artículo, con la condición de que se especifique el autor y la fuente cuando se reproduce el material. </p><p>4. Los autores pueden celebrar otros acuerdos de licencia no exclusivos con respecto a la versión publicada de su trabajo (por ejemplo, depositarlo en un repositorio institucional o volver a publicarlo como un volumen monográfico), siempre que el autor y la fuente reciban el crédito apropiado. </p><p>5. La difusión de los artículos enviados a través de Internet está permitida y recomendada (por ejemplo, en repositorios institucionales y/o en la página web del investigador), tanto antes como durante el proceso de envío, ya que esto puede generar diálogos interesantes y también aumentar las citas a la eventual publicación. </p><p> </p><pre id="tw-target-text" class="tw-data-text tw-text-large XcVN5d tw-ta" dir="ltr" data-placeholder="Traducción"> </pre> https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/26883 <p>Lan-harremanei – bereziki digitalizazioari – eragiten dieten faktore horiei guztiei garrantzirik kendu gabe, galdetu behar da, datuei erreparatuta, ea XXI. mendeko Lanaren Zuzenbideari dagokion lehen arazoa eta arazo nagusia den. Badirudi erantzun nagusia, kuantitatiboki azterlanen kopuruari erreparatuz gero behintzat, baiezkoa dela. Hori horrela izanik, ez da harritzekoa beste errealitate batekiko interesik eza eta arretarik eza, gaur egun finkatuta dagoena, nahita egindako ahalegin askoren ondoren, hau da, langile-mugimendua banatzea edo, nahi izanez gero, harreman duin eta txukunetarantz aurrera egiteko hain beharrezkoa den klase-sentimendua — beharrezkoa — banatzea; eta, gainera, gatazka eta horren adierazpena bezalako kontzeptu gakoak planteatzera behartzen duena, lan hau egungo errealitatearen argitan egiten baita. Hori dela eta, faktore batzuk eta besteak dimentsionatzea da helburua, batzuek besteak ez ilundu edo eklipsatzeko; izan ere, egitekotan, zutabearen neutralizazioan lagunduko da. Zutabe horrek, zalantzarik gabe, sendoena izan behar du, lan-harremanen oinarri; eta sindikatu- eta politika-ahalegin guztiak, eta, jakina, doktrina-ahalegin guztiak bideratu behar zaizkio: langile-klasearen sentimendua biziberritzea.</p> JOSE MANUEL MORALES ORTEGA Copyright (c) 2024 JOSE MANUEL MORALES ORTEGA http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-10-07 2024-10-07 52 10.1387/lan-harremanak.26883 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/25865 <p>El progreso de las TIC está revolucionando el mundo del trabajo hasta límites impensables hace apenas un par de décadas. La consolidación del teletrabajo es un hecho irreversible, y sorprende que ni la LTD, ni la LGSS ni ninguna otra hayan dispuesto elementos específicos de protección social para esta tipología tan particular de prestación de servicios. En este estudio se quiere analizar la que se considera la ausencia más notable en estos menesteres: un concepto adaptado de accidente laboral, habida cuenta de lo especial de sus aspectos temporal y locativo, que ya de por sí conllevan variadas interrogantes. Así las cosas, la doctrina judicial se está viendo obligada a resolver haciendo un ejercicio de extrapolación de las líneas interpretativas que el Tribunal Supremo ha desplegado sobre la accidentalidad sufrida por trabajadores presenciales. No obstante, y como derivación lógica, surge la pregunta de si todos los criterios empleados para resolver supuestos de siniestros tradicionales sirven también para el domicilio del teletrabajador, en tanto que territorio excluible al control patronal, a la labor de los servicios de prevención e incluso a la Inspección de Trabajo. Y, tirando de este hilo, cabe también cuestionarse si se debe extender la presunción de laboralidad, lo edificado sobre el accidente in itinere, sobre el accidente en misión o sobre la lesión cardiovascular a las cuatro paredes del hogar de la persona trabajadora. Aquí se recogen, pues, las respuestas que ha dado el intérprete judicial a las interrogantes que ya le han salido al paso, y para las que aún no ha tenido que abordar hay que conformarse, por el momento, con las conjeturas expuestas por los autores que han estudiado el tema con anterioridad.</p> Rubén López Fernández Copyright (c) 2024 Rubén López Fernández http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-07-30 2024-07-30 52 10.1387/lan-harremanak.25865 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27042 <p>Beren lanbidean jarduteko elkargo profesional batean sartzea nahitaezkoa zen profesionalak Gizarte Segurantzaren Sistematik kanpo geratzen ziren. Izan ere, LAABean alta emateko baldintza objektibo eta subjektiboekin batera, norberaren konturako langilea bere jarduera kokatuta zegoen erakunde sindikal batean integratuta egotea eskatzen zen. Baldintza hori ezabatu egin zen, baina elkargo profesionalen ordezkariek eskatu behar zuten LAABean sartzea eta ministerio-agindu bidez sartzea, eta Konstituzio Auzitegiak babestu egin zuen jarrera hori.</p> <p>Egoera horren aurrean, elkargo profesional gehienek beren gizarte-aurreikuspeneko mutualitateak ezarri zituzten.</p> <p>30/1995 Legera arte ez zen LAABean alta emateko aukerarik izan, Gizarte Aurreikuspeneko Mutualitateetarako erregulazio berriak ezarri ziren, eta banaka aukeratu ahal izan zen LAABean edo Mutualitatean alta eskatzea, bateragarriak izanik, ildo horretan jurisprudentziak bermatzen du.</p> <p>Profesionalak, bere kontura lan egiteaz gain, besteren kontura ere lan egiten duenean, ondorioak desberdinak dira erretiroaren, pentsioaren bateragarritasunaren eta lanbidean aritzearen kasuan, LAAB edo Mutualitatea aukeratu zuen kontuan hartuta. Eta amatasunaren eta aitatasunaren babesa ere desberdina da, eta mutualitateak eskaintzen duena da prekarioagoa.</p> MARIA CARMEN LEGUA RODRIGO Copyright (c) 2024 MARIA CARMEN LEGUA RODRIGO http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-11-27 2024-11-27 52 10.1387/lan-harremanak.27042 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27063 <p>Artikulu honek doktrina judizialaren bilakaera aztertzea du helburu, adingabearen jaiotza eta zaintzagatiko baimena guraso bakarreko familien testuinguruan metatzeari dagokionez. Izan ere, kolektibo honen eskaera handienetako bat da, eta gaurkotasun juridiko eta soziala du. Horrela, lehenik eta behin, guraso bakarreko familien errealitate sozio-ekonomikoari buruzko aipamena egiten dut. Bigarrenik, Europar Batasunean nahiz estatu kideetan aplikagarri den araudia aipatu, eta, azkenik, auzitegien erabakiak kritikoki aztertzen ditut, bai eta Auzitegi Goreneko Lan Arloko Salaren eta Administrazio Auzien Salaren azken erabaki kontrajarriak ere; Auzitegi Konstituzionalak 2024ko azaroaren 6an ebatzitako epaiarekin amaituz.</p> Eder Niño Bravo Copyright (c) 2024 Eder Niño Bravo http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-09 2024-12-09 52 10.1387/lan-harremanak.27063 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27093 <p>Ekonomia urdina sektore estrategikoa da, ekonomiaren motorra eta goraldian dagoena. Gaur egun, foro akademiko eta profesional ugari saiatzen dira ekonomia urdinak barne hartzen dituen jardueren garrantziaz eta erabilgarritasunaz irakasten, horietako askok onura ekonomiko handiak eta nazioen aberastasunerako balio dutenak. Nolanahi ere, ezinbesteko sektorea da giza bizitzarako eta gizarterako, salgaiak trukatzeko eta herrialdeak eraldatzeko, eta jasangarria eta inklusiboa izan behar du. Izan ere, gaur egun ekonomia urdin jasangarri eta inklusibo baten aldeko apustua egiten da, genero-ikuspegia kontuan hartu behar duena. Azterketa-egoitza honetan, balio ekonomikoa eta soziala adierazten duten datu ekonomiko eta laboralak aipatuko ditugu, eta itsas eta portu-sektoreko lan-jardueretan emakumeek dituzten arazoak aztertuko ditugu. Aukeraketa horren arrazoia da industria horietan emakumeen presentziari eta integrazioari buruzko datuak daudela, baina, hala ere, oraindik ere genero-arrakala oso garrantzitsuak daude, eta horiei aurre egin behar zaie.</p> Francisca Bernal Santamaría Copyright (c) 2024 Francisca Bernal Santamaría http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-10 2024-12-10 52 10.1387/lan-harremanak.27093 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27027 <p>Lan-tresna digitalek legezko tratamendu espezifikoa behar dute, langilea egoera berri batean sartzen baita. Lan-bitartekoek eta -tresnek langilea hainbat egoeratan kokatzen dute, eta egoera horiek, ondo kudeatzen ez badira, langilearen oinarrizko eskubideei eragin diezaiekete, hala nola, osasunari eta segurtasunari, intimitaterako eskubideari, bizitza pertsonala eta familia-bizitza lan-bizitzarekin uztartzeko eskubideari, deskonexiorako eskubideari, besteak beste. Lan-eremuan zein eremu pertsonalean gero eta gehiago erabiltzen diren bitarteko digitalei buruz ari naiz.</p> María Encarnación Gil Pérez Copyright (c) 2024 María Encarnación Gil Pérez http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-09 2024-12-09 52 10.1387/lan-harremanak.27027 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27043 Sandys Menoya Zayas Copyright (c) 2024 Sandys Menoya Zayas http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-11-04 2024-11-04 52 10.1387/lan-harremanak.27043 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27096 Rafael José López Bedmar Copyright (c) 2024 Rafael José López Bedmar http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-11-20 2024-11-20 52 10.1387/lan-harremanak.27096 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27055 <p>Bidezko trantsizioak erronka eta aukera batzuk planteatzen ditu, eta lan txukunaren kontzeptuarekin oso lotuta agertzen da. Lan-jardueraren garapenean duen zentraltasuna dela-eta, ezin da alde batera utzi lan-denboraren eta denbora "pribatuaren" eta esanahi berrien arteko mugei buruzko hausnarketa. Lanaldiari buruzko etengabeko eztabaidak, alderdi kuantitatiboan (murrizketa) edo banatzailean, ez die bizkarra eman behar giza duintasunaren printzipiora egokitzeko premisei, lan-denbora osasungarriaren nozio bat eraikitzeko funtsezko zeregina baitu. Lan-arrisku espezifikoekiko esposizioaren ohiko denbora-mugekin batera, hainbat berme sortzen dira, hala nola gutxieneko lanaldia, aurreikusteko aukera eta lan-formula malguen erabilera, laneko osasuna eta segurtasuna bermatzeko betebeharrean sartutako prebentzio-neurri gisa.</p> María Teresa Igartua Miró Copyright (c) 2024 María Teresa Igartua Miró http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-01 2024-12-01 52 10.1387/lan-harremanak.27055 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27053 <p>2019/1158 (EB) Zuzentarauak, 5/2023 Errege Lege Dekretuaren bidez Espainian ezarri zenak, aldaketa garrantzitsuak egin zituen lanaldia egokitzeko eskubidean ( 34.8 ET). Lehenik eta behin, subjektu eragileak zabaldu zituen, eta seme-alaba adingabeak ez ezik, laguntza behar duten beste senide edo bizikide batzuk ere zaintzeko egokitzapenak eskatzeko aukera eman zuen. Bigarrenik, langilearen eta enpresaren arteko negoziazio-epea murriztu zuen, eta egokitzapen-eskaeraren aurreko lan-baldintzetara itzultzeko eskubidea indartu zuen, egokitzapena amaitzean edo egokitzapena justifikatu zuten inguruabarrak aldatzen direnean. Azkenik, 5/2023 Errege Lege Dekretuak lanaldia egokitzeko kasuetan kaleratzearen deuseztasun objektibo automatikoa ere jaso zuen, nahiz eta neurri hori duela gutxi indargabetu zen, eskubide hori baliatzen dutenen babesa ahulduz eta Zuzentarauaren espiritua urratuz.</p> Delyana Milenova Koseva Copyright (c) 2024 Delyana Milenova Koseva http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-11-29 2024-11-29 52 10.1387/lan-harremanak.27053 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27057 <p>Artikulu honetan, 5/2023 Errege Lege Dekretuak ezarritako erreformaren ondoriozko ordaindutako baimenen araubide juridikoa aztertzen da. Erakunde klasiko honen ezaugarrietara hurbildu ondoren, araudien berritasunetara jaisten da, nagusiki eskubide horien hedapen subjektibo eta materialean dautzanak. Ondoren, egungo erregulazioa interpretatzeko ziurgabetasunak azaltzen dira, batzuk lehendik zeudenak eta beste batzuk berriak, bereziki baimenen justifikazioari eta egiaztapenari buruzkoak eta horiek eragiten dituzten lotura subjektiboei buruzkoak, bai eta baimen berriaren anbiguotasunei buruzkoak ere, "ezinbesteko familiarrengatik". Negoziazio kolektiboak eta erregelamendu bidezko garapenak interpretazio-hutsune horiek argitu behar dituztela azpimarratu da, lan-gatazkak areagotu daitezkeela aurreikusteko. Azterketa bibliografia espezializatuaren eta gaiari buruzko jurisprudentzia garrantzitsuaren berrikuspenean oinarritzen da, eta biek agerian uzten dituzte eskubide horiek aplikatzeko erronka praktikoak.</p> José Antonio Rueda Monroy Copyright (c) 2024 José Antonio Rueda Monroy http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-11-27 2024-11-27 52 10.1387/lan-harremanak.27057 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27107 <p>Artikuluak, ikuspegi praktiko batetik, lanaldia egokitzeko eskubidea eta lan-prestazioaren forma aztertzen ditu. 34.8 ET, funtsezko adiskidetze-eskubide gisa, presentzia-eskubidea delako. Helburu horrekin, gure auzitegiek zuzenbidea interpretatzeko dituzten joera-ildoak berrikusten dira. Gainera, eskubidea baliatzeko baldintzak arautzeko funtsezko tresna akordio kolektiboa izan behar dela onartuta, enpresetan protokolo horiek negoziatzeko gako batzuk aipatzen dira. Eta banakako negoziazioak sortzen dituen gaiak ere planteatzen dira, enpresak negoziazio horretan duen zeregina eta egokitzeko eskubidea eskatzeari buruz erabakitzeko duen ahalmenaren irismena aztertuz.</p> Mercedes López Balaguer Copyright (c) 2024 Mercedes López Balaguer http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-11-27 2024-11-27 52 10.1387/lan-harremanak.27107 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27059 <p>Lan-denboraren antolamenduak aldaketa handia izan du azken aldian, eta, beste faktore batzuekin batera, garrantzi handia izan du osagai sozioekonomikoak ere; besteak beste, langileek malgutasun handiagoa eskatzen dute lan-jarduera ematen ematen duten denboraren antolaketan, eta, zehazkiago, lana, bizitza pertsonala eta familia-bizitza uztartu nahi dituzte, eta horrek ekarri du erregulazioa gero eta handiagoak diren beharrizan horietara egokitzea. Gaur egun, langileek beren zerbitzuak lan-modalitateen bidez emateko aukera dute, eta, teknologia berrien erabilerari esker, malgutasun handia lortzen dute denboran, baina baita lan-eremuan ere, hala nola telelana eta smart working berritzailea. Helburu bateratzailea lortzeko berariaz sortutako formulak ez badira ere, horien ezaugarri nagusiak, konfigurazio egokiarekin, helburu bateratzailea lortzeko tresna egokitzat har daitezke. Hala ere, esparru arautzailerik gabe eta negoziazio kolektiboak neurri handi batean esleituta duen zeregina betetzeko baldintzarik gabe, abantailak murriztu egin daitezke.</p> Ana Aguas Blasco Copyright (c) 2024 Ana Aguas Blasco http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-10 2024-12-10 52 10.1387/lan-harremanak.27059 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27094 <p>Ondorengo erreformetan eta teknologia digitalaren agerpen eta sendotzean lan-denboraren arauzko tratamenduaren aztarnak industria-aroaren berezko espazio- eta denbora-eredua desagertzea eragin du, lan-denborarekin esperientzia batean murgiltzeko. Esperientzia hori une ulertezinki laburretan oinarrituta dago, eta "gizarte-harremanen aldibereko izaera" ahalbidetzen dute, espazio erreala denbora errealean egindako prozesuekin ordezkatuz. Prozesu horrek lanaldiaren hasiera eta amaiera ezabatzen edo lausotzen duen zatiketa eragin du, "etengabeko konektibitatea" sortzeko. Horrela, gizartearen antolaketa orokorra egiten da, pentsatuz laneko atsedenaldiak ez direla jada muga eraginkorrak atsedenaldi horiek zaintzeko eta garatzeko.</p> Francisco José Trillo Parraga Copyright (c) 2024 Francisco José Trillo Parraga http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-13 2024-12-13 52 10.1387/lan-harremanak.27094 https://ojs.ehu.eus/index.php/Lan_Harremanak/article/view/27109 <p>Artikulu honek Espainian aplikatuko den Lan Denbora Murrizteko politika orokortua aztertzen du, eta frogatzen du eraginkorra eta berritzailea dela Europako lan harremanen arazo nagusiak konpontzeko. Arazo horien ezaugarriak honako hauek dira: lanaldi luzeak, soldaten pisu txikia errentaren banaketan, gizonen eta emakumeen arteko lan dualtasuna, zaintza lanaren banaketa sexista eta langabezi altua. Ekarpen nagusia laster egingo den astean 37,5 ordurako igarotzeak izango dituen inpaktuak kalkulatzea da, bai eta 32 ordura arteko lanaldian sakontzeko aukera ere, bai enpleguaren sorreran eta langabeziaren jaitsieran, bai enpresen lan kostuetan eta administrazio publikoentzako eragin fiskaletan.</p> Verónica Castrillon Serna Jon Bernat Zubiri Rey Copyright (c) 2024 Jon Bernat Zubiri Rey, Verónica Castrillon Serna http://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-12-15 2024-12-15 52 10.1387/lan-harremanak.27109