https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/issue/feed 2025-02-14T17:06:46+01:00 Estefania Planas/Naiara Barrado/ Josu Jugo ekaia@ehu.eus Open Journal Systems <p>Euskal herrian zientziaren eta teknikaren dibulgazioak arazo ugari izan ditu, euskara bera ez baitzegoen maila teknikorako egokituta. Zorienez, lan handia egin da azken urteotan, eta gaur egun unibertsitateko gai ugari euskaraz irakasteaz gain, euskaraz diharduten ikerketa-taldeak ere eratu dira. Honek areagotu egin du euskarazko dibulgazioaren premia, inguru zientifikoetan sorturiko lexikoak eta indartutako tradizioak ez baitute, tamalez, kalean nahikoa oihartzunik izan. Hedabide desberdinetan gai zientifikoak maiz agertzen dira, baina oraindik hutsune asko geratzen dira.</p> <p><span id="translation_box" class="form-control-text textarea" style="display: block;" role="textbox">Aldizkari honek <strong>doako sarbidea</strong> eskaintzen die bertako edukiei. Horrela, publikoari edo, oro har, publikoari egindako doako ikerketa-eskaintzei esker, jakintza-truke global handiagoa dago. 2023 urtera arte, Ekaiako artikuluak Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-Ez deribatuak 4.0 Nazioartekoa (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/"><strong>CC-BY-NC-ND</strong></a>) lizentziarekin argitaratzen ziren. <strong>2024az geroztik</strong>, Ekaiako artikuluak Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin 4.0 International (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/"><strong>CC-BY-NC-SA</strong></a>) lizentziarekin argitaratzen dira. Horrek aukera ematen du obrara berehala doan sartzeko, eta aukera ematen dio edozein erabiltzaileri irakurtzeko, deskargatzeko, kopiatzeko, banatzeko, inprimatzeko, bilatzeko edo artikuluen testu osoekin lotzeko, indexatzeko, datu gisa softwarera pasatzeko edo beste edozein helburu zilegirekin erabiltzeko.<br /><br />2024az geroztik, Ekaiako artikuluak Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin 4.0 International (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/"><strong>CC-BY-NC-SA</strong></a>) lizentziarekin argitaratzen dira. Ekaiako artikuluen <strong>egile-eskubideak</strong> "UPV/EHU Argitalpen Zerbitzuarenak" dira, Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin 4.0 International (<a href="https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/"><strong>CC-BY-NC-SA</strong></a>) lizentziarekin argitaratuak.</span></p> https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/27184 2025-02-14T17:06:46+01:00 Ane Arrizabalaga Iriondo aneaiza16@gmail.com Arantza Muguruza Montero arantza.muguruza@ehu.eus Janire Urrutia janire.urrutia@ehu.eus Miren Revuelta miren.revuelta@ehu.eus

<p>Entzumen-galera edo hipoakusia eta narriadura kognitiboa zahartzaroarekin lotuta dauden bi egoera dira. Bi faktoreek elkarrenganako eragina dute. Entzumen-seinalearen transmisioan tentsio-menpeko potasio-kanalak funtsezkoak dira. Hortaz, kanal horietan egon daitezkeen aldaketek soinuaren bereizketa zuzenari eragin diezaiokete eta entzumen-galera bultzatu. Gainera, garuneko potasio-kanalen disfuntzioek neuroendekapenezko prozesuak eragin ditzakete. Ikerketa ezberdinek agerian utzi dute Alzheimerra duten pazienteetan tentsio-menpeko potasio-kanalen adierazpenean eta funtzioan alterazioak daudela. Alterazio horiek zenbait mekanismo patologikoren agerpena eragin dezaketela uste da, horien artean, neuronen<br>kitzikagarritasunaren aldaketa, neuroinflamazioa eta neuronen apoptosia. Hori dela eta, entzunbideko tentsiomenpeko potasio-kanalak itu terapeutiko moduan erabiltzeak eta euren funtzioa modulatzeak Alzheimerraren garapena moteltzeko bidea irekiko luke eta, aldi berean, pazienteen bizi-kalitatea hobetzeko aukera emango luke.</p>

2025-02-25T00:00:00+01:00 Copyright (c) 2023 Ekaia EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/27092 2024-11-26T13:07:48+01:00 Ainize Peña Cearra ainize.pena@ehu.eus Estibaliz Mateo estibaliz.mateo@ehu.eus Elena Eraso elena.eraso@ehu.eus Leticia Abecia leticia.abecia@ehu.eus

<p>Azken urteotan, mikrobiotaren eta organismoaren arteko interakzioak sakon aztertu dira, bai homeostasiaren eta bai gaixotasunen ikuspegitik, eta bereziki hesteetako harremanean garrantzi handia izan dute. Mikrobiotaren eta organismoaren arteko elkarreragina hobeto ulertzeko eta animalia-ereduak ordezkatzeko, <em>in vitro</em> ereduak garatu dira, hala nola, hesteetako organoideak. Hesteetako organoideak hiru dimentsioko (3D) egiturak dira, hainbat heste-zelula mota dituztenak, eta hesteetako funtzioak eta gaixotasunen antza izan ditzakete, <em>in vitro</em> ikerketa bideragarria bihurtuz. Hesteetako organoideak laborategian sor daitezke, ehun helduetan dauden zelula amak edo zelula ama pluripotenteak ingurune egokian ipintzean. 3D egitura konplexuetan autoantolatzeko gaitasuna dute, heste-epitelioaren dinamikak eta gaixotasun-prozesuak simulatuz. Organoideen polaritate apiko-basala hestearen berezko ezaugarria da, eta horrek ikerketa ugari egiteko aukera ematen du. Organoideetako ko-kultibo sistemek zelula immuneen eta epitelioaren arteko elkarrekintzak aztertzeko aukera ematen dute; horietan, adibidez, gure sistema immunitarioko T linfozitoak hestean duen eragina asko aztertu da. Mikroorganismo-epitelio interakzioak ere ikertu daitezke, baina horretarako, protokolo ezberdinak garatu dira mikroorganismoak organoideen alde apikalera sartzeko. Horretarako, mikroinjekzio bidez egin daiteke edo organoideen polaritatea itzuli daiteke “apikal-kanpora” organoideak sortuz. Baina aukera onenetako bat hesteetako bi dimentsioko, 2D, monogeruzak dira, une berean alde apikala eta basolaterala erabil daitezkeelako. Hesteetako organoideen erabilerak informazio zehatza eskaintzen du heste-hesia kaltetzen eta konpontzen duten mekanismoei buruz, eta horrek balio handia du diana terapeutiko berriak bilatzeko prozesuan. Beraz, hesteetako organoideen ikerketa hesiaren funtzionamenduaren gakoak bilatzeko funtsezkoa da, batez ere gaixotasun konplexuetan, hala nola hesteetako hanturazko gaixotasunean, non epitelioaren, mikrobiotaren eta zelula immuneen arteko oreka ezinbestekoa den.</p>

2025-03-05T00:00:00+01:00 Copyright (c) 2023 Ekaia EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26839 2024-09-10T10:37:26+02:00 Arrate santaolalla Ramirez arrate.santaolalla@ehu.eus Junkal Gutierrez juncal.gutierrez@ehu.eus Astrid Barona astrid.barona@ehu.eus Naiara Rojo naiara.rojo@ehu.eus

<p><em>Prozesu mikrobiologiko kontrolatua den biomekanizazioari esker mikroegiturak sor daitezke pieza metalikoen gainazalean kalte termikorik edo mekanikorik eragin gabe. Edozein bioprozesutan bezala, biomekanizazioan ere mikroorganismoak aktibo mantentzeak garrantzi handia du, bakterioek oxidatzailea (burdina ferrikoa) birsortzen baitute, prozesuak era ziklikoan aurrera egin dezan. Zelula aktiboen dentsitatea handitzeko eta biomasaren ordezkapena errazteko asmoz, euskarrietan immobilizatu ohi dira mikroorganismoak, eta horretarako, matrize egokien gainean finkatu edo barruan sartu behar dira zelulak. Beraz, immobilizaziorako euskarri-material aproposa aukeratzea funtsezko erabakia da, biomekanizazioaren eraginkortasuna erabat alda dezakeelako. Ikerketa lan honetan, Acidithiobacillus ferrooxidans bakterioaren immobilizazioaren bideragarritasuna aztertu da eta horretarako hainbat material prestatu dira laborategian. Guztien artean, haren propietate bikainetan oinarrituta, zelulosa bakterianoa aukeratu da euskarri aktiboaren prestaketa-prozesuaren operazio-baldintzak optimizatzeko. Azkenik, biomasa immobilizatuaren eraginkortasuna egiaztatzeko kobrezko pieza bat biomekanizatu da biozelulosazko euskarri aktiboa erabiliz.</em></p>

2024-10-24T00:00:00+02:00 Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26827 2024-10-26T11:30:47+02:00 Ane Sainz de la Maza Escobal ane.samaes@gmail.com Edorta Ibarra edorta.ibarra@ehu.eus Elena Trancho elena.trancho@tecnalia.com Beñat Arteta benat.arteta@tecnalia.com Eneko Otaola eneko.otaola@tecnalia.com Nicola Delmonte nicola.delmonte@unipr.it

<p>Gaur egun, litio-ioizko (Li-Ion) bateriak dira erabilienak ibilgailu elektrikoetan, horien ezaugarriak direla eta. Eraginkortasuna eta segurtasuna bermatu ahal izateko ezinbestekoa da horien operazio-tenperatura 20◦C eta 40◦C artean mantentzea. Ondorioz, bateria-moduluak osatzen dituzten zeluletan sortzen den beroa kanporatu behar da, aire edo likido bidezko hozte-sistemak erabiliz, besteak beste. Automobilerako Li-Ioi bateria-modulu baten modelo elektro-termikoa aurkezten da artikulu honetan, eta gestio termikorako hiru soluzio aztertu eta konparatzen dira. Analisitik ondorioztatzen da urperatze bidezko hozketak behartutako aire bidezkoak baino emaitza hobeak lortzen dituela, bai zelulen operazio-tenperaturei dagokienez, eta baita energia-kontsumoari eta eraginkortasunari dagokionez ere. Mikrokontroladore batetan denbora errealean exekutatuz bateria-modulu baten zelulen tenperaturak estimatzeko baliagarria izan daiteke garatutako modeloa ere, duen karga konputazional baxuari esker.</p>

2024-11-15T00:00:00+01:00 Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26823 2024-12-04T16:40:36+01:00 Olatz Arregi olatz.arregi@ehu.es Olat Perez de Viñaspre olatz.perezdevinaspre@ehu.eus Itziar Irigoien itziar.irigoien@ehu.eus

<p>Artikulu honetan adimen artifizialak gizartean dagoen alborapen soziala errepikatzeko eta<br>areagotzeko duen arriskuan jarri nahi izan dugu fokua. Ez da erraza adostasuna lortzea alborapena terminoa<br>definitzerakoan, eta hori dela eta, hasteko, lan honetan zer adierazten dugun alborapena terminoa erabil-<br>tzean azaldu dugu. Ondoren, adimen artifizialak sortzen duen alborapena zergatik gertatzen den analizatu<br>dugu, eta horretarako, ikasketa automatikoko urrats bakoitza aztertu eta bertan gertatzen den alborapena-<br>ren jatorria azaldu dugu adibide banarekin lagunduta. Azkenik, alborapenaren kasu erreal batzuk ekarri<br>ditugu paperera datu-motaren arabera (ahotsa, testua, irudia eta ezaugarrien datu-taula) antolatuta. Datu-<br>mota oso ezberdinak izan arren, denetan aurki daitezke alborapen kasu mingarriak, izan genero alborapena,<br>izan jatorriarekin lotutakoa edota ezaugarri fisikoetara atxikia. Arazoa konplexua da benetan eta gaur egun<br>ikerketako gai hori ardatz duten lanen gorakada da horren erakusle.</p>

2025-01-14T00:00:00+01:00 Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria