https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia <p>Euskal herrian zientziaren eta teknikaren dibulgazioak arazo ugari izan ditu, euskara bera ez baitzegoen maila teknikorako egokituta. Zorienez, lan handia egin da azken urteotan, eta gaur egun unibertsitateko gai ugari euskaraz irakasteaz gain, euskaraz diharduten ikerketa-taldeak ere eratu dira. Honek areagotu egin du euskarazko dibulgazioaren premia, inguru zientifikoetan sorturiko lexikoak eta indartutako tradizioak ez baitute, tamalez, kalean nahikoa oihartzunik izan. Hedabide desberdinetan gai zientifikoak maiz agertzen dira, baina oraindik hutsune asko geratzen dira.</p> Euskal Herriko Unibertsitatea eu-ES EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria 0214-9001 <div>(C) UPV/EHU Press</div><div> </div><div>CC-BY-NC-SA</div> https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26839 <p><em>Prozesu mikrobiologiko kontrolatua den biomekanizazioari esker mikroegiturak sor daitezke pieza metalikoen gainazalean kalte termikorik edo mekanikorik eragin gabe. Edozein bioprozesutan bezala, biomekanizazioan ere mikroorganismoak aktibo mantentzeak garrantzi handia du, bakterioek oxidatzailea (burdina ferrikoa) birsortzen baitute, prozesuak era ziklikoan aurrera egin dezan. Zelula aktiboen dentsitatea handitzeko eta biomasaren ordezkapena errazteko asmoz, euskarrietan immobilizatu ohi dira mikroorganismoak, eta horretarako, matrize egokien gainean finkatu edo barruan sartu behar dira zelulak. Beraz, immobilizaziorako euskarri-material aproposa aukeratzea funtsezko erabakia da, biomekanizazioaren eraginkortasuna erabat alda dezakeelako. Ikerketa lan honetan, Acidithiobacillus ferrooxidans bakterioaren immobilizazioaren bideragarritasuna aztertu da eta horretarako hainbat material prestatu dira laborategian. Guztien artean, haren propietate bikainetan oinarrituta, zelulosa bakterianoa aukeratu da euskarri aktiboaren prestaketa-prozesuaren operazio-baldintzak optimizatzeko. Azkenik, biomasa immobilizatuaren eraginkortasuna egiaztatzeko kobrezko pieza bat biomekanizatu da biozelulosazko euskarri aktiboa erabiliz.</em></p> Arrate santaolalla Ramirez Junkal Gutierrez Astrid Barona Naiara Rojo Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-10-24 2024-10-24 46 10.1387/ekaia.26839 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26827 <p>Gaur egun, litio-ioizko (Li-Ion) bateriak dira erabilienak ibilgailu elektrikoetan, horien ezaugarriak direla eta. Eraginkortasuna eta segurtasuna bermatu ahal izateko ezinbestekoa da horien operazio-tenperatura 20◦C eta 40◦C artean mantentzea. Ondorioz, bateria-moduluak osatzen dituzten zeluletan sortzen den beroa kanporatu behar da, aire edo likido bidezko hozte-sistemak erabiliz, besteak beste. Automobilerako Li-Ioi bateria-modulu baten modelo elektro-termikoa aurkezten da artikulu honetan, eta gestio termikorako hiru soluzio aztertu eta konparatzen dira. Analisitik ondorioztatzen da urperatze bidezko hozketak behartutako aire bidezkoak baino emaitza hobeak lortzen dituela, bai zelulen operazio-tenperaturei dagokienez, eta baita energia-kontsumoari eta eraginkortasunari dagokionez ere. Mikrokontroladore batetan denbora errealean exekutatuz bateria-modulu baten zelulen tenperaturak estimatzeko baliagarria izan daiteke garatutako modeloa ere, duen karga konputazional baxuari esker.</p> Ane Sainz de la Maza Escobal Edorta Ibarra Elena Trancho Beñat Arteta Eneko Otaola Nicola Delmonte Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-11-15 2024-11-15 46 10.1387/ekaia.26827 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26765 <p><span dir="ltr" role="presentation">Tranpa luzanga batean harrapaturiko gas kuantiko dipolar batean fase trantsizio kuantikoa</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">ikertzen dugu teorikoki, superjariakin eta supersolido faseen artean, orain dela gutxi eginiko esperimentu</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">baten inguruan dugun ezagutza sakontzeko asmoz, G. Biagioni et al. [Phys. Rev. X 12, 021019 (2022)]. Ho-</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">rretarako Gross-Pitaevskii teoria hedatua erabiltzen dugu, fluktuazio kuantikoak kontuan hartzen dituena.</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">Lehendabizi sistemaren oinarrizko egoera bilatzen dugu, esperimentuan erabilitako bi tranpetarako. Ondo-</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">ren, trantsizioan erabilitako arrapalaren abiaduraren efektuak aztertzen ditugu, zeinen bidez sakabanatze</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">luzera aldatzen diogun gasari. Aldaketa hori dela eta sortzen diren talde-oszilazioak ere azaltzen ditugu, bai</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">fase superjariakinean baita supersolidoan. Aurkitu dugu zeharkako konfinamendu sendoek trantsizio jarrai</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">bat sortzen dutela (”Quasi-1D” deituriko izaera), konfinamendu ahulek etena sortzen dutelarik (”Quasi-</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">2D” deituriko izaera). Azken horietan norabide azimutaleko eta zeharkako norabideko higidura moduak</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">akoplatzen baitira.</span></p> Aitor Alaña Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-10-24 2024-10-24 46 10.1387/ekaia.26765 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26590 <p>Lan honen xedea da unibertsitateko ezagutzak eta praktikak eraikinen energia-esparruan integratzea, bigarren hezkuntzako ikasleekin batera. Hala, bigarren hezkuntzaren eta unibertsitate-ikasketen arteko harremana sendotzeko energia-estrategiak definitzen dira, Deustuko Ikastolan "proiektu pilotu" bat gauzatuz, eta gaztetxoen artean Zientzia, Teknologia, Ingeniaritza eta Matematikako (STEM) bokazio zientifikoak sustatuz, bereziki emakumeengan. Proiektuan ikastetxearen energia-erabilpena aztertzen da, unibertsitateko ikertzaileen eta bigarren hezkuntzako ikasleen laguntzarekin, bai eta Eusko Jaurlaritzako Eraikinen Kalitatea Kontrolatzeko Laborategiko (EKKL) profesionalekin ere. Helburua STEM irakaskuntzan ikasleak motibatzea eta indartzea da, interesa eta hurbiltasuna pizteko eta eraikinen energia-eraginkortasunaren ezagutza sustatzeko. Funtsezkoa da bigarren hezkuntzako ikaslegoa eremu horiekin lotzea, etorkizun profesionala aukeratzean oinarri bat izateko eta euren buruak horrelako lanbideetara bideratzeko. Garatutako jarduera nagusien artean (1) Ikastetxeen energia-kontsumoaren egungo egoera aztertu da; (2) Ikastetxeetarako dibulgazio-hitzaldiak diseinatu eta inplementatu dira; (3) Saiakuntza esperimentalak egin dira in-situ ikastetxeetan; (4) Ikasleek ikastetxeetako energia-eraginkortasuna hobetzeko proiektuak garatu dituzte. (5) EKKL bisitatu da, eraikuntzako energia-arloko errealitate profesionala ezagutzeko; eta, bukatzeko, (6) Ikasleentzako kongresu bat diseinatu eta inplementatu da. Ondorio gisa nabarmentzen da, ikasleentzat oso aberasgarria izan dela energia-eraginkortasunaren ezagutzak dituzten profesionalekin lan egitea, auditoretza-saiakuntza errealetan oinarrituz.</p> Ana Picallo-Perez Arrate Hernandez-Arizaga JuanMaria Hidalgo Joseba Aldasoro Paulo Sarriugarte-Onandia Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-10-08 2024-10-08 46 10.1387/ekaia.26590 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26413 <p>Giza kornea begiaren kanpoaldean aurkitzen den ehuna da eta gardentasuna, abaskulartasuna eta egitura espezifiko bat izatea ditu ezaugarri. Osaera eta funtzio ezberdina betetzen duten bost geruzaz osatuta dago eta modu koordinatuan jarduten dute ikusmena bermatu eta kanpoaldeko erasoen aurrean begia babesteko. Kornea kanpoko mehatxuetatik babesteko eta argia transmititu eta errefraktatzeko funtsezkoa denez, ehun honetan jasandako edozein kaltek ikusmen-zorroztasuna kaltetzen du. <br>Gaur egun, korneako transplantea kornea-itsutasunaren tratamendu nagusi gisa ezarrita dago; hala ere, kornea-emaileen urritasunak, paziente asko kornea-transplanteak egiteko aukerarik gabe uzten ditu. Egoera horrek hainbat kornea-ordezkoren garapena sustatu du. Azken hamarkadan hidrogel berrien garapen eta optimizazioan egindako aurrerapenek, kornea modu partzialean edo bere osotasunean ordezteko konponbide berriak garatzea ekarri dute. Hidrogel-materialak erraz molda daitezke, eta horrek aurrerapen handiak ekarri ditu <em>in vitro</em> ikerketa eta klinikarako kornea-ehuna ordezteko alternatiba eraginkorretan. Hala, lan honetan praktika klinikoan ohikoak diren hainbat lesio kornealetarako hidrogel-materialen aplikazioa laburbiltzen dugu.</p> Cristina Romo Valera Maddalen Rodriguez Astigarraga Jon Arluzea Noelia Andollo Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-09-30 2024-09-30 46 10.1387/ekaia.26413