https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia <p>Euskal herrian zientziaren eta teknikaren dibulgazioak arazo ugari izan ditu, euskara bera ez baitzegoen maila teknikorako egokituta. Zorienez, lan handia egin da azken urteotan, eta gaur egun unibertsitateko gai ugari euskaraz irakasteaz gain, euskaraz diharduten ikerketa-taldeak ere eratu dira. Honek areagotu egin du euskarazko dibulgazioaren premia, inguru zientifikoetan sorturiko lexikoak eta indartutako tradizioak ez baitute, tamalez, kalean nahikoa oihartzunik izan. Hedabide desberdinetan gai zientifikoak maiz agertzen dira, baina oraindik hutsune asko geratzen dira.</p> Euskal Herriko Unibertsitatea eu-ES EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria 0214-9001 <div>(C) UPV/EHU Press</div><div> </div><div>CC-BY-NC-SA</div> https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26839 <p><em>Prozesu mikrobiologiko kontrolatua den biomekanizazioari esker mikroegiturak sor daitezke pieza metalikoen gainazalean kalte termikorik edo mekanikorik eragin gabe. Edozein bioprozesutan bezala, biomekanizazioan ere mikroorganismoak aktibo mantentzeak garrantzi handia du, bakterioek oxidatzailea (burdina ferrikoa) birsortzen baitute, prozesuak era ziklikoan aurrera egin dezan. Zelula aktiboen dentsitatea handitzeko eta biomasaren ordezkapena errazteko asmoz, euskarrietan immobilizatu ohi dira mikroorganismoak, eta horretarako, matrize egokien gainean finkatu edo barruan sartu behar dira zelulak. Beraz, immobilizaziorako euskarri-material aproposa aukeratzea funtsezko erabakia da, biomekanizazioaren eraginkortasuna erabat alda dezakeelako. Ikerketa lan honetan, Acidithiobacillus ferrooxidans bakterioaren immobilizazioaren bideragarritasuna aztertu da eta horretarako hainbat material prestatu dira laborategian. Guztien artean, haren propietate bikainetan oinarrituta, zelulosa bakterianoa aukeratu da euskarri aktiboaren prestaketa-prozesuaren operazio-baldintzak optimizatzeko. Azkenik, biomasa immobilizatuaren eraginkortasuna egiaztatzeko kobrezko pieza bat biomekanizatu da biozelulosazko euskarri aktiboa erabiliz.</em></p> Arrate santaolalla Ramirez Junkal Gutierrez Astrid Barona Naiara Rojo Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-10-24 2024-10-24 46 10.1387/ekaia.26839 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26827 <p>Gaur egun, litio-ioizko (Li-Ion) bateriak dira erabilienak ibilgailu elektrikoetan, horien ezaugarriak direla eta. Eraginkortasuna eta segurtasuna bermatu ahal izateko ezinbestekoa da horien operazio-tenperatura 20◦C eta 40◦C artean mantentzea. Ondorioz, bateria-moduluak osatzen dituzten zeluletan sortzen den beroa kanporatu behar da, aire edo likido bidezko hozte-sistemak erabiliz, besteak beste. Automobilerako Li-Ioi bateria-modulu baten modelo elektro-termikoa aurkezten da artikulu honetan, eta gestio termikorako hiru soluzio aztertu eta konparatzen dira. Analisitik ondorioztatzen da urperatze bidezko hozketak behartutako aire bidezkoak baino emaitza hobeak lortzen dituela, bai zelulen operazio-tenperaturei dagokienez, eta baita energia-kontsumoari eta eraginkortasunari dagokionez ere. Mikrokontroladore batetan denbora errealean exekutatuz bateria-modulu baten zelulen tenperaturak estimatzeko baliagarria izan daiteke garatutako modeloa ere, duen karga konputazional baxuari esker.</p> Ane Sainz de la Maza Escobal Edorta Ibarra Elena Trancho Beñat Arteta Eneko Otaola Nicola Delmonte Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-11-15 2024-11-15 46 10.1387/ekaia.26827 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26823 <p>Artikulu honetan adimen artifizialak gizartean dagoen alborapen soziala errepikatzeko eta<br>areagotzeko duen arriskuan jarri nahi izan dugu fokua. Ez da erraza adostasuna lortzea alborapena terminoa<br>definitzerakoan, eta hori dela eta, hasteko, lan honetan zer adierazten dugun alborapena terminoa erabil-<br>tzean azaldu dugu. Ondoren, adimen artifizialak sortzen duen alborapena zergatik gertatzen den analizatu<br>dugu, eta horretarako, ikasketa automatikoko urrats bakoitza aztertu eta bertan gertatzen den alborapena-<br>ren jatorria azaldu dugu adibide banarekin lagunduta. Azkenik, alborapenaren kasu erreal batzuk ekarri<br>ditugu paperera datu-motaren arabera (ahotsa, testua, irudia eta ezaugarrien datu-taula) antolatuta. Datu-<br>mota oso ezberdinak izan arren, denetan aurki daitezke alborapen kasu mingarriak, izan genero alborapena,<br>izan jatorriarekin lotutakoa edota ezaugarri fisikoetara atxikia. Arazoa konplexua da benetan eta gaur egun<br>ikerketako gai hori ardatz duten lanen gorakada da horren erakusle.</p> Olatz Arregi Olat Perez de Viñaspre Itziar Irigoien Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2025-01-14 2025-01-14 46 10.1387/ekaia.26823 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26797 <p>Hidrogelak gurutzatutako monomeroez osatutako sare polimerikoak dira, hidrofilizitate mailaren arabera, % 99-rarteko ura atxikitzeko ahalmena izan dezaketenak. Horrek aplikazio translazional askotan aplikatzeko konponbide oso egoki bihurtzen ditu. Hidrogelak helburu biomediko anitzetarako erabili daitezke, hala nola farmakoak edo zelulak garraiatzeko, ehunen birsorkuntzarako, 3D hazkuntza-ereduen bidez zelulen ugalketa sustatuko duten ehunen mikroinguruneak sortzeko, odol jarioen prebentziorako, erradioterapian ehunak babesteko edo inplanteen biobateragarritasuna hobetzeko, besteak beste. Aipatutako gaitasunen ondorioz, hidrogelak baliagarriak dira larritasun maila ezberdineko gaixotasun eta afekzio medikoetarako, bai eta hain ohikoak ez diren eremuetarako ere, hala nola ingurumen-ingeniaritzarako. Artikulu honetan hidrogel-soluzioen sintesian erabil daitezkeen ezaugarri fisiko-kimiko nagusiak eta erretikulazio-teknikak deskribatzen dira. Propietate horiek ulertzea eta kontrolatzeko gaitasuna funtsezkoak izango dira aplikazio biomediko espezifikoa zehazteko.</p> Cristina Romo Valera Maddalen Rodriguez Astigarraga Jon Arluzea Noelia Andollo Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2025-01-14 2025-01-14 46 10.1387/ekaia.26797 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26765 <p><span dir="ltr" role="presentation">Tranpa luzanga batean harrapaturiko gas kuantiko dipolar batean fase trantsizio kuantikoa</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">ikertzen dugu teorikoki, superjariakin eta supersolido faseen artean, orain dela gutxi eginiko esperimentu</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">baten inguruan dugun ezagutza sakontzeko asmoz, G. Biagioni et al. [Phys. Rev. X 12, 021019 (2022)]. Ho-</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">rretarako Gross-Pitaevskii teoria hedatua erabiltzen dugu, fluktuazio kuantikoak kontuan hartzen dituena.</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">Lehendabizi sistemaren oinarrizko egoera bilatzen dugu, esperimentuan erabilitako bi tranpetarako. Ondo-</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">ren, trantsizioan erabilitako arrapalaren abiaduraren efektuak aztertzen ditugu, zeinen bidez sakabanatze</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">luzera aldatzen diogun gasari. Aldaketa hori dela eta sortzen diren talde-oszilazioak ere azaltzen ditugu, bai</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">fase superjariakinean baita supersolidoan. Aurkitu dugu zeharkako konfinamendu sendoek trantsizio jarrai</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">bat sortzen dutela (”Quasi-1D” deituriko izaera), konfinamendu ahulek etena sortzen dutelarik (”Quasi-</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">2D” deituriko izaera). Azken horietan norabide azimutaleko eta zeharkako norabideko higidura moduak</span><br role="presentation"><span dir="ltr" role="presentation">akoplatzen baitira.</span></p> Aitor Alaña Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-10-24 2024-10-24 46 10.1387/ekaia.26765