https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia <p>Euskal herrian zientziaren eta teknikaren dibulgazioak arazo ugari izan ditu, euskara bera ez baitzegoen maila teknikorako egokituta. Zorienez, lan handia egin da azken urteotan, eta gaur egun unibertsitateko gai ugari euskaraz irakasteaz gain, euskaraz diharduten ikerketa-taldeak ere eratu dira. Honek areagotu egin du euskarazko dibulgazioaren premia, inguru zientifikoetan sorturiko lexikoak eta indartutako tradizioak ez baitute, tamalez, kalean nahikoa oihartzunik izan. Hedabide desberdinetan gai zientifikoak maiz agertzen dira, baina oraindik hutsune asko geratzen dira.</p> Euskal Herriko Unibertsitatea eu-ES EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria 0214-9001 <div>(C) UPV/EHU Press</div><div> </div><div>CC-BY-NC-SA</div> https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26314 <p>Migraina ohiko zefalea primarioa da. Oro har, migraina akutua eta kroniko bereiz ditzakegu baina ez ohiko beste migrainak ere badaude Migrainaren profilaxirako tratamendu desberdinak ditugu eskura, baina migraina motaren araberako erabilera ez dago errotuta. Horregatik, lan honen helburua migrainaren tratamendu profilaktikorako erabiltzen diren farmakoen eraginkortasuna ikertzea izan zen. Horretarako, plazeboarekin kontrolatutako saio klinikoen berrikusketa sistematikoa egin zen datu base desberdinak erabiliz. Ikerlanaren arabera, migraina akutua prebenitzeko, CoQ10 koentzimak, D3 bitamina aktiboak eta isoflabonak eraginkorrak izan ziren migrainaren maiztasuna, intentsitatea eta krisialdien iraupena (aldagai primarioak) txikitzeko bildutako saio kliniko urrietan. Migraina kronikoaren prebentziorako, aipaturiko sustantzia berdinek ere aldagai primarioak jaitsi zituzten. Horietaz gain, topiramatoa eta probiotikoak ere aztertutako aldagaietan eraginkorrak zirela ikusi zen. Auradun zein aura gabeko migraina akutuaren prebentziorako, berriz, amitriptilina izan zen aztertutako aldagai nagusiak hobetzeko eraginkortasuna aurkeztu zuen farmako bakarra. Beste farmako batzuk, besteak beste, anti CGRP<strong>, </strong>atogepant, nadolol aldagai zehatz batzuetarako edo bigarren mailako aldagaietarako soilik izan ziren eraginkorrak migraina mota desberdinetan. Gainera, Bizkaiko OSI batzuetako lehen mailako kontsultan zein neurologiako zerbitzu espezializatuetan migrainen prebentziorako estandarizatutako protokolorik ez dagoela ikusi dugu eta zentru bakoitzak gida desberdinak erabiltzen ditute. Gida horietan aipatzen diren farmako askok (amitriptilina, topiramatoa, antiCGRP), baina ez guztiek, gure berrikusketa sistematikoan lortutako eraginkortasun emaitzekin bat egiten dute. Ikerlan honen arabera eta erabilitako prozedura sistematikoarekin farmako bakoitzarekin bildutako ebidentzien kopurua oso txikia izan da. Beraz, beharrezkoa litzateke migrainaren prebentziorako farmakoen eraginkortasunaren inguruko ebidentzia gehiago argitaratzea eta ondoren migraina motaren araberako gidalerro bateratuta ezartzea Euskal Osasun Sistema Publikoan.</p> Nerea Olivares Aitziber Mendiguren Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-06-21 2024-06-21 45 10.1387/ekaia.26314 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26200 <p>Parkinson gaixotasuna nahasmendu motor neurodegeneratibo ohikoena da eta, gaur egun ez dago gaixotasuna sendatzeko gai den tratamendurik. Bradikinesia, atsedenaldiko dardara, muskuluen zurruntasuna eta jarrera-ezegonkortasuna dira sintoma motor ohikoenak. <em>Substantia nigra pars compacta</em>-ko neurona dopaminergikoen galera progresiboa gertatzen da, bide nigroestriatalaren funtzio desegokia eraginez. Neuronen heriotzan parte hartzen duten hainbat mekanismo zelular eta molekular deskribatu dira, baina oraindik ez da gaixotasunaren patogenesia guztiz ezagutzen. Parkinson gaixotasunaren ezaugarri neuropatologiko nagusia garunean Lewy gorputzen presentzia da, eta horiek gehien bat α-sinukleina proteinaz osatuta daude. Urte luzez, glia-zelulak neuronen euskarri hutsa zirela uste zen arren, hainbat funtzio betetzen dituztela baieztatu da eta ezinbestekoak dira garunaren egitura eta funtzio egokia bermatzeko. Aktibatutako mikrogliak eta astrozitoek, hurrenez hurren M1 eta A1 fenotipo proinflamatorioa edo M2 eta A2 fenotipo antiinflamatorioa har dezakete. Neuroinflamazioaren eta neuroendekapenaren arteko mekanismo zehatzak ezagutzen ez diren arren, neuroinflamazioak funtsezko papera izan dezakeela iradoki da. Gizakietan egindako ikerketek, neuroinflamazioa Parkinson gaixotasunaren agerpenarekin eta garapenarekin irmoki lotuta dagoela iradokitzen dute. Postmortem garunetan eta animalia-ereduetan egindako ikerketek, glia-zelulen aktibazioa erakutsi dute. Animalia-ereduak erabakigarriak dira estrategia terapeutiko neurobabesleak garatzeko. Egun, α-sinukleinaren zuntz aurreformatuak garunean injektatuz sortzen diren animalia-ereduek errepikatzen dituzte hobekien gaixotasunaren aurkikuntza patologikoak. Gaur egungo ebidentzien arabera, neuroinflamazioa gertaera goiztiarra izan daitekeela uste da Parkinson gaixotasunaren patogenesian, eta baliteke honen sorrera periferiako immunitate-sistemaren eraldaketaren ondorioz ematea. Parkinsonean hantura periferikoaren ebidentziak daude eta baliteke honen eraginez gertatzea garuneko α-sinukleinaren metaketa eta neuronen endekapena. Hori horrela, hanturaren aurkako esku-hartze goiztiarra estrategia baliagarria izan daiteke Parkinson gaixotasuna saihestu edo atzeratzeko.</p> Ainhoa Atxa Maider Zubelzu Raphaelle Bidgood Teresa Morera-Herreras Ane Murueta-Goyena Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-05-02 2024-05-02 45 10.1387/ekaia.26200 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26141 <p>Munduan zehar aurkitzen den arazo larrienetarikoa edateko uraren gabezia hazkorra da, kutsatzaile ezberdinek eraginda. Mintzen garapena premiazkoa da baldintza urtar ezberdinetan kutsatzaileen kudeaketa aurrera eramateko, garbiketa mekanismo ezberdinen arabera (ukatzea edo adsortzioa) material ezberdinak erabil daitezke, orokorrean polimeroak edo zeramikak izanik. Modu honetan, prozesatze metodo asko garatu dira material eta baldintzen arabera. Alde batetik, zeramikak zurrunak eta kimikoki geldoak izanik, beraien prozesatzea zein erabilera muturreko baldintzetan ematen dira. Beste aldetik, polimeroak disolbagarriak eta tenperaturarekin biguntzeko gaitasuna izanik, baldintza leunagoetan maneiatu behar dira. Lan honetan, ura garbitzeko erabiltzen diren mintzen ezaugarri orokorrak aurkezten dira, hau da, kutsatzaileak kentzeko erabiltzen diren mekanismo fisiko eta/edo kimikoak, mintz bat eratzeko prozesatze-teknikak eta sortzeko material desberdinen propietateak.</p> Antonio Veloso Fernández Peio Martinez Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-05-30 2024-05-30 45 10.1387/ekaia.26141 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/25888 <p>Artikulu honek UPV/EHU-ko Ingeniaritza Mekanikoa sailean diseinatu eta eraikitako roller-rig edo bogien saiakuntzarako bankua erakusten du. Saiakuntza-bankuaren trenbide zabalera 5"-koa da. Eskala hau aukeratzearen arrazoia merkatuan eskala bereko osagaiak aurkitzeko erraztasuna da. Artikuluan, hainbat laborategi, ikerketa-zentro, unibertsitate eta trenbide-sektoreko enpresetan dauden ardatz, bogie eta trenen saiakuntza-bankuen azterketa konparatiboa egiten da. Horrez gain, saiakuntza-banku horien aplikazio-eremua, prestazioak eta mugak aztertzen dira. Ikasketa konparatibo horren helburua, artikulu honetan deskribatzen den saiakuntza-bankuaren ezaugarri eta prestazioak mugatzea da. Bestalde, egindako proiektua deskribatzen da, hautatutako osagaiak eta horien justifikazioa aurkeztuz, beti prezioa beharrezko ezaugarri eta prestazioekin uztartuz.</p> Paul Gómez-Tejedor Ernesto García Vadillo Nekane Correa Javier Santamaría Rakel Robles Olatz Oyarzabal Javier Astarloa Raúl Cosgaya Felipe Uriondo Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-05-08 2024-05-08 45 10.1387/ekaia.25888 https://ojs.ehu.eus/index.php/ekaia/article/view/26002 <p><em>KCNH2</em> geneak KV11.1 edo hERG kanala kodifikatzen du, I_Kr potasio-korrontea ahalbideratzen duena. Korronte hori funtsezkoa da gizakientzat bentrikuluen birpolarizazio eta, beraz, funtzionamendu kardiakoa egokia izateko. Gene honen mutazioak, aldatutako hERG kanalak sor ditzakete, I_Kr korrontearen murrizketa eraginez. I_Kr korrontearen murrizketa horrek bihotz-birpolarizazioaren iraupena luzatzea eragiten du, eta, beraz, QT tartea handitzea, elektrokardiograman ikusi ahal den bezala. QT tartearen luzapen horrek 2. motako QT sindrome luzea deritzon patologia kardiakoa eragiten du, arritmia larriak, baita hilgarriak ere, izateko arriskua handitzen duena.</p> LEYRE ESCUDERO ECHEAZARRA BEATRIZ SAENZ-DIEZ MONICA GALLEGO OSCAR CASIS Copyright (c) 2023 EKAIA EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkaria https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0 2024-03-05 2024-03-05 45 10.1387/ekaia.26002