Iura Vasconiae. Euskal Herriko Zuzenbide Historikorako eta Autonomikorako Aldizkaria

Erreforma ilustratua eta proiektu liberala: zuzenbidearen irakaskuntza Monarkia Hispanikoan

Manuel Martínez Neira — 2024-05-28

XVI.-XIX. mendeetako zuzenbidearen irakaskuntzaren ikuspegi linealaren aurrean, eta kontuan izanik hura doktrinen segida gisa planteatzen dela (azken batean, ordena liberala legitimatzen duten doktrinena), orri hauetan Hotmanen obraren zenbait gai aztertzen dira, hala nola monarkia administratiboaren gobernu-forma eta ohiturazko zuzenbideko Espainiako eskolak zuzenbide ofiziala arbuiatu izana, garai haiek errealitate substantibo gisa aztertze aldera, eta ez gaur egungo egoeraren iragarpen huts gisa.

Frantziako Antzinako Erregimenean (XVI.-XVIII. mendeak) zuzenbidearen irakaskuntzan egindako hezkuntza erreforma ezinezkoari buruzko begirada historiografiko laburra

Anne Rousselet-Pimont — 2024-05-28

Frantziako Antzinako zuzenbide-fakultateen kontrako kritikak duela hainbat mende hasi ziren eta ez dira gelditu harrez geroztik; historialariek beren garaian ikasleek eta abarrek unibertsitateko jokabideen aurka egindako kritika garratz haietako asko berreskuratu dituzte. Kritikak alor horretako kolektibo ororen kontrakoak ziren: erregearen kontrakoak, zeinak zenbaitetan erreformak gauzatzen baitzituen baina gainerakoetan oso laxoa baitzen; irakasleen kontrakoak, gaitasunik gabeak, bigunak eta eroserrazak izateagatik; magistratuen kontrakoak, merkatuko legeen eta euren karguen erosgarritasunaren menpe egonik, unibertsitatearen aldetik hitz magiko bat besterik ez zutelako espero beren kargua hartzeko. Diatriba horien artean, alabaina, iritziak askotarikoak dira, baina horien xedea ez da Zuzenbidearen irakaskuntza norabide horretatik ateratzea, hondamendiaren benetako erantzukizuna nori dagokion identifikatzea baizik.
Erantzukizun hori nori dagokion planteatu nahi izan dugu, hain justu, unibertsitateen historiako klasiko batzuen bidez.

Oñatiko Sancti Spiritus Unibertsitatea (XVI.-XX. mendeak)

M.ª Rosa Ayerbe Iribar — 2024-05-28

Ávilako gotzain Rodrigo Mercado Zuazola jaunak sortu zuen Oñatiko Sancti Spiritus Ikastetxe eta Unibertsitatea bere jaioterrian, 1542an, Salamancako, Parisko, Boloniako, Valladolideko eta Alcaláko unibertsitate nagusietan eta
erresumako Ikasketa Orokorretako beste ikastetxe eta unibertsitate batzuetan oinarrituz eta horiek zituzten eskumen berberak emanda; Gipuzkoako, Bizkaiko, Arabako, Nafarroako eta lurralde periferikoetako gazteak Teologian, Zuzenbide Zibilean eta Zuzenbide Kanonikoan heztea zen helburua. Salamancako Ikastetxeko eta Valladolideko Santa Cruzeko ereduari jarraituz egindako konstituzio batzuen arabera antolatua, erregearen bisitari ziren Hernán Suárez de Toledo doktoreak 1569an emandako estatutuekin (Unibertsitatea Ikastetxetik bereizi zuen) eta Diego de Arellano Zapata lizentziatuak –ikastetxea erreformatu
eta araudia sistematizatzeaz gain, gerora araudi horri jarraikitzen ez zion xedapenik sortzea debekatu zuenak– emandako estatutuekin osatu zen unibertsitate berriaren araudia. 350 urtetik gorako ibilbidea izaki, ikastetxeak bere garaiko aldaketa politiko eta ekonomikoak bizi zituen, Oñatiko hiribilduaren beraren eta Arabako, Gipuzkoako eta Bizkaiko aldundien babes ekonomikoarekin mantendu ahal izan zen, 1807an bertan behera utzi baina 1814an berrezarri zen, eta xix. mendeak Espainiako Unibertsitatera ekarri zituen aldaketetara egokitu behar izan zuen 1901ean ateak behin betiko itxi zituen arte.

Iratxeko Unibertsitateko XVII. mendeko lege eta kanonetako graduak

Rafael Ramis Barceló — 2024-05-28

Artikulu honetan, Iratxeko Unibertsitateko XVII. mendeko lege eta kanonetako graduak aztertzen dira sintetikoki. Lehenik, Iratxeko Unibertsitatearen konfigurazio juridikoa aztertzen da; gero, Estatutuak aztertzen ditu, eta, azkenik, lege eta kanonetako gradu nagusiei eta horien gauzatzeari buruzko informazioa ematen da.

Zuzenbide ikasketak Nafarroako erresumako Unibertsitatea sortzeko proiektu frustratuetan (1546-1807)

Roldán Jimeno Aranguren — 2024-05-28

Nafarroako Gorteek XVI., XVII. eta XVIII. mendeetan erresumako unibertsitate bat sortzeko bultzatu zituzten proiektuak aztertzen dira. Bereziki, Kanon eta Lege mailak sartzeko egin ziren proposamenei erreparatuko diegu. Proiektu guztiek porrot egin zuten, bai arrazoi ekonomikoengatik, bai Iratxeko Beneditarren Unibertsitateak aurrez aurre zuen aurkakotasunagatik. Arrazoi horiei, XVIII. mendean monarkiaren beraren aurrez aurreko gaitzespena gehitu zitzaien. Erresumako unibertsitaterikez izateak eta Iratxekoak irakatsi gabeko graduak eman izanak, nafar legelari aunitzek atzerriko unibertsitateetan trebatu behar izatea eragin zuen.

Bilboko, Donostiako eta Gasteizko abokatuen elkargoak, XIX. mendean

Santiago de Pablo Contreras — 2024-05-28

1838ko Errege Dekretu baten eraginez, abokatuen elkargorik ez zuten hiri nagusietan sortu egin behar izan ziren. Horren ondorioz, Bilbon, Donostian eta Gasteizen erakunde horiek sortu ziren (Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako gaur egungo elkargoen jatorria). Artikulu honetan, XIX. mendean izan zuten bilakaera aztertzen da, euskal probintzietako justizia-administrazioarekin, politikarekin
eta erakunde-konfigurazioarekin izan zuten harremanean arreta berezia jarriz.

Abokatuen elkargoak eta abokatutza-jarduna Nafarroan, hasieratik 1894ra arte

Mikel Lizarraga Rada — 2024-05-28

Testu honen aztergaia abokatuen elkargoen sorrera (XIX. mendean) eta bilakaera da, Nafarroako erresuman XII.-XVIII. mendeetan gauzatutako abokatutza-jarduna kontuan hartuta, zeinak bere foru-zuzenbide pribatiboaren aplikazioak emandako berezko ezaugarriak baitzituen. Horrela, lanbidearen bilakaeraren irudi orokor bat aurkezten da, berau historikoki arautu duen legeriaren azterketan oinarrituz.

Prokuradoretza euskal probintzietan eta Nafarroan: bere erregulazioa eta jardutea lurralde foral batzuetan (XIII-XIX. mendeak)

Imanol Merino Malillos — 2024-05-14

Zuzenbide prozesalen historia ius communea sortu zenetik aztertuz, prokuradoreen zereginak prokuradoreen partenaireak diren abokatuen eta justizia-administrazioko beste eragile batzuen lanen itzalpean geratu direla ikusten da. Testu honetan, prokuradoretzara eta horren jarduerara hurbiltzen gara, Antzinako Erregimenean Gaztelako Koroaren barruan egonda antolamendu juridiko eta erakunde partikularrak zituzten lurralde batzuen esparruan. Horien eraginez aipatutako lurraldeetako prokuradoretza-jarduna Gaztelako Koroako araubide orokorretik zenbateraino bereizi eta tokiko errealitateetara egokitu zen galdetuko diogu geure buruari. Haien profilak ez ezik, tokiko esparru juridikoen birdefinizioan zer rol jokatzen zuten ere jorratuko dugu. Azkenik, XIX. mendean Estatuko justizia-administrazio liberala ezarri zenean zer aldaketa sortu ziren eta zer mantendu zen azalduko dugu.

Notariotzako heziketa Euskal Herrian (XVI.-XIX. mendeak)

Andrés M. Urrutia Badiola — 2024-05-28

Euskal Herriko notariotzaren alderdi interesgarrienetako bat foru-eskribauen garaitik notario publikoenera mendeetan zehar izan duen bilakaera da. Notariotzako heziketak (XIX. mendetik aurrera, jurista) eta 1862an Araban, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan Espainiako Notariotzaren Legea indarrean jartzeak eragin handia izan dute arlo honetan. Egindako azterketan kontuan hartu da notariotzako heziketa-prozesu horretan foru-lurraldeen bi ezaugarri espezifiko sartu zirela: euskara eta lurralde horietako bakoitzaren zuzenbide zibila, hain justu.

Nafarroako erresumako zuzenbideko sindikoak (1530-1829)

Juan-Cruz Alli Aranguren — 2024-05-28

Nafarroako Erresumako Gorteetako eta Diputazioko eragile juridikoak izan ziren sindikoen eginkizuna eta araubidea aztertzen dira. Foruen, legeen eta ordenantzen idazketan eta bilketan parte hartzen zuten, errege-agintaritzaren aurrean foruen aurkako egintzen, laidoen eta lege-hausteen konponketak ebatzi eta kudeatzen zituzten, haien barne-funtzionamendua formalizatzen zuten eta kontsultatzen zitzaizkien gai guztiei buruzko iritzia ematen zuten. Instituzionalizazio gero eta handiagoaren ondorioz, XVI. mendetik XIX.era bitartean haien araubidea finkatu zen, ahalmenei, ordainsariei, bateraezintasunei,
aitorpenei eta sariei zegokienez.

In memoriam: Alejandro Nieto García

Juan-Cruz Alli Aranguren — 2024-05-14

In memoriam: Alejandro Nieto García.

Eguiluz Miranda, Beñat, Beyond Iberian Bizcayan shipbuilding. A transnational network in transition, 1550-1650, Donostia: Editorial de la Universidad del País Vasco / Euskal Herriko Unibertsitatea, 2023, 260 pp., ISBN 9788413195148

Alfredo José Martínez González — 2024-05-14

Eguiluz Miranda, Beñat, Beyond Iberian Bizcayan shipbuilding. A transnational network in transition, 1550-1650, Donostia: Editorial de la Universidad del País Vasco / Euskal Herriko Unibertsitatea, 2023, 260 pp., ISBN 9788413195148

Jimeno Aranguren, Roldán, ESEI (1976-1981). Claves doctrinales para entender la Transición vasca, Donostia: Erein Argitaletxea, 2020, 731 pp., ISBN: 9788491095040

Lola Valverde Lamsfus — 2024-05-14

Jimeno Aranguren, Roldán, ESEI (1976-1981). Claves doctrinales para entender la Transición vasca, Donostia: Erein Argitaletxea, 2020, 731 pp., ISBN: 9788491095040

Jimeno Aranguren, Roldán, (ed.), Novíssima recopilación de las leyes del reino de Navarra (1735), 2 tomos, Madrid: Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2019, 1085 y 1196 pp., ISBN: 9788434025899

Imanol Merino Malillos — 2024-05-14

Jimeno Aranguren, Roldán, (ed.), Novíssima recopilación de las leyes del reino de Navarra (1735), 2 tomos, Madrid: Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2019, 1085 y 1196 pp., ISBN: 9788434025899.

Jimeno Aranguren, Roldán y Lizarraga Rada, Mikel (eds.), Fueros del Reyno de Navarra desde su creación hasta su feliz unión con el de Castilla, y recopilación de las leyes promulgadas desde dicha unión hasta el año de 1685, de Antonio Chavier, Madrid: Age

Imanol Merino Malillos — 2024-05-14

Jimeno Aranguren, Roldán y Lizarraga Rada, Mikel (eds.), Fueros del Reyno de Navarra desde su creación hasta su feliz unión con el de Castilla, y recopilación de las leyes promulgadas desde dicha unión hasta el año de 1685, de Antonio Chavier, Madrid: Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2020, 761 pp. ISBN: 9788434026520

Ortiz Arza, Javier, La comunidad vasca de Sevilla. El sistema de licencias y la trata de esclavos con las Indias (s. XVI), Sevilla: Diputación de Sevilla, 2023, 318 pp., ISBN: 9788477984894

Rafael M. Pérez García — 2024-05-14

Ortiz Arza, Javier, La comunidad vasca de Sevilla. El sistema de licencias y la trata de esclavos con las Indias (s. XVI), Sevilla: Diputación de Sevilla, 2023, 318 pp., ISBN: 9788477984894.

Probintzia Diputazioa, udalak, Nafarroako 1928ko udal-administrazioaren araudia eta foru-zentralismoa

Juan-Cruz Alli Aranguren — 2024-05-28

Konstituzioetan jasotako ideologia zentralista liberalaren ondorioz, gobernuak aldundien eta udalen gaineko kontrol hierarkikoa hartu zuen. Nafarroaren kasuan, 1841eko legeak Diputazioari eman zion kontrola. Calvo Soteloren Estatutuko udal-autonomiak Nafarroan indarrean zegoen erregimenari aurre eman bazion ere, 1925eko Errege Lege Dekretuaren bidez erregimen horri eutsi zitzaion. Hala, Diputazioaren hierarkiaren mendeko autonomia bat garatu zen, erregelamendu eta akordio orokorren, baimenen, onarpenen, zehapenen eta jurisdikzio eskuordetuaren bidez, zeinak gora jotzeko errekurtsoak ebazten baitzuen.