Tras el fracaso de Estella: las pautas y claves del Estatuto de 1936

Laburpena

Foruak ezeztatu zirenetik, aldarrikapen ugari egin dira Euskadin, XIX. mendean galdutako autogobernua berreskuratzeko. Eta eskaera horrek alderdien mugak gainditzen bazituen ere, Sabino Aranak sorturiko nazionalismoa izan zen helburu hori erdiesteko interes eta kemen handienak bideratu zituena. Aurrez izandako bi porroten azterketatik abiatuta, artikuluak mugimendu autonomistak arrakasta izateko bete beharreko funtsezko hiru baldintza identifikatzen ditu: barne-kohesioa izatea, «etxean» politikoki aproposa den aliatu bat aukeratzea, eta botere zentralaren sektore garrantzitsu baten babesa jasotzea. Euskal udalerrietako ordezkariek 1932ko ekainean Iruñean eginiko bilkura garrantzitsuan, Nafarroa euskal autonomia-prozesutik bereiztea xedatu zen, baina, horrez gain, EAJ alderdia eskuinetik erdialdera igarotzeko prozesuaren katalizatzailea izan zen abagune hura. Aldaketa horrek hiru baldintzak betetzea ahalbidetu zion alderdiari 1936an, eta, ezkerraren laguntza erabakigarri baina ez erabatekoarekin, lehenengo euskal gobernu autonomoaren ezarpena zuzentzea.