La nobleza en Navarra (siglos XIII-XIV): Una identidad militar

Laburpena

Lan honek Nafarroako goi noblezia aztertzea du xede; hau da ricohombres eta mesnaderos deituen multzoa, XIII. mendearen azkenetatik XIV. mendearen bigarren erdira bitartean. Erantzun nahi den galdera da ea aldi horretan aitoren semeek eginkizun militarrik bete ote zuten. Baiezkoan, eginkizun horien ezaugarriak ere definitu nahi dira. Alegia, goi nobleziako taldearen nortasun zeinuak zehaztu nahi dira, beste taldeekiko zituzten bereizkuntzak; hala nola, landa eta hiri jabetzak, Erregearen administrazio lanetan eta errenten birbanaketan parte hartzea, barneko elkartasun-loturak, leinuen egoitzak edo etxeak eta kanpo-elementuen erabilpena, nola diren izena, jantzia edota ezaugarri heraldikoak. Hitz gutxitan esanda, ikusi nahi da goi nobleziako leinuek ustez zuten funtzio militarra bete ote zuten, edota uneren batean jarduera horiek bertan behera utzi ote zituzten. Horren harira, leinu berrien agerpena –batez ere Bortuez Haraindiko lurretatik zetozenak– elementu bereizlea izango zen XIII. mendearen azkenetatik aurrera. Hala, aipatutako alderdien inguruan, komenigarria izango da antzinako leinuen eta berrien portaerak balioestea. Lehenengoak lotuagoak zeuden, agian, antzinako ohituretara, boterearen ikusmolde jakin batera eta tradizio luzeko errentaren birbanaketa sistemara; bigarrenak, aldiz –dinamikoagoak–, gobernu zereginetan eta Erregearekin lankidetzan aritzen ziren, eta, lurraldea kontrolatzeko xedearekin, bandoen arteko gatazketan nahasten ziren, beren aginpide ekonomikoa, politikoa eta militarra ezartzearren.