Ba al dago ekintza sindikalik sindikatuez harago? Euskal Herriko Unibertsitateko Prekarioen Koordinadoraren esperientzia (2023-2024)

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Publicado 16-06-2025

Resumen

Durante el curso 2023-2024, un ciclo de protesta que no se había visto desde 2006 condicionó el día a día del personal docente e investigador de la Universidad del País Vasco (UPV/EHU). Como suele ser habitual en los conflictos laborales, la participación de los sindicatos fue notable. Sin embargo, los sindicatos padecen dificultades estructurales para acceder a ciertos sectores de trabajadores, sobre todo entre los profesores precarios de la universidad. De estas dificultades del sindicalismo convencional surgen nuevas formas de sindicalismo que podríamos denominar como “sindicalismo intersticial”. En este estudio se analiza la iniciativa de la EHUko Prekarioen Koordinadora – Coordinadora de Precarias de la UPV/EHU – en el ciclo de protesta del curso 2023-2024, y su papel como estímulo de la acción sindical. Para ello, utilizaremos la Agenda Clásica de la teoría de movimientos sociales, que nos sirve para analizar la acción colectiva a partir de la distinción de cuatro elementos: la estructura de las oportunidades políticas, el repertorio de protesta, los recursos organizativos, las alianzas y los marcos. Por último, veremos los resultados de esta protesta que se ha llevado a cabo en la universidad.

Cómo citar

Sierra, G., Permach, J., Etxebarria, E., Azkune, J., Zaldua, I., Irazola, M., & Ayesta, I. (2025). Ba al dago ekintza sindikalik sindikatuez harago? : Euskal Herriko Unibertsitateko Prekarioen Koordinadoraren esperientzia (2023-2024). Lan Harremanak - Revista De Relaciones Laborales, (53). https://doi.org/10.1387/lan-harremanak.27543
Abstract 149 | pdf Downloads 70

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Keywords

acción colectiva, Universidad del País Vasco (UPV/EHU), precariedad, sindicalismo intersticial, profesor universitario e investigadores

References
Alcalde-González, Verna, Gálvez-Mozo, Ana eta Valenzuela-Bustos, Alan (2024) “Social movement unionism in Spain's feminized precarious service sector: Criticism, cooperation and competition”, British Journal of Industrial Relations, 62, 154-173. https://doi.org/10.1111/bjir.12742

Almond, Gabriel eta Verba, Sidney (1970) La cultura cívica. Madril: Foessa.

Barranco, Oriol, Alós, Ramón eta Molina, Oscar (2022) “Innovar para representar: Trabajadores con dificultades de representación colectiva y estrategias sindicales en España”, Cuaderno de relaciones laborales, 40(1), 115-137. https://dx.doi.org/10.5209/crla.77452

Benford, Robert D. eta Snow, David A. (2000) “Framing Processes and Social Movements: An Overview and Assessment”, Annual Review of Sociology, 26(1), 611-639. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.26.1.611

Bigi, Maëlezig, Cousin Olivier, Méda, Dominique, Sibaud, Laetitia eta Wievorka Michel (2015) Travailler au XXIe siècle: Des salariés en quête de reconnaissance. Paris Robert Laffont.

Clark, Tom, Foster, Liam, Sloan, Luke eta Bryman, Alan (2021) Bryman’s social research methods (6. ed.). Oxford: Oxford University Press.

Dalton, Russell (1988) Citizen Politics in Western Democracies. Chatman. NJ: Chatman House.

Della Porta, Donattella eta Diani, Mario (2011) Los movimientos sociales. Madril: Editorial Complutense.

Diani, Mario (2019) “Unions as social movements or unions in social movements?”, in Grote, Jurgen R. eta Wagemann, Claudius (eds.), Social movements and organized labour: Passions and interests. Londres: Routledge, 43-65.

EHU (2025, Maiatzaren 6a) “Arduraldi osoko irakasleen ordezkapenak lanaldi osora egingo dira”, Errektoretzaren berripapera. https://www.ehu.eus/eu/2025-maiatza

EHUko 1.142 irakasle eta ikertzaile (2023, Irailaren 11a) “EHUn 'irakaskuntza eta ikerkuntza bikaintasuna’ hilean 800 eurogatik?”, in Argia. https://www.argia.eus/albistea/ehun-irakaskuntza-eta-ikerkuntza-bikaintasuna-hilean-800-eurogatik

EHUko Prekarioen Koordinadora [@EHUPrekarioKoor] (2023, Irailaren 27a) Hezkuntza batzordean agerraldia [Txioa]. X. https://x.com/EHUPrekarioKoor/status/1707140013597888514

EHUko Prekarioen Koordinadora [@EHUPrekarioKoor] (2024, Maiatzaren 8a) "Las palabras del Secretario de Estado de Ciencia, Innovación y Universidad han puesto de manifiesto la lectura restrictiva y errónea de la UPV/EHU que desde @EHUPrekarioKoor hemos denunciado desde el principio" [txioa], X. https://x.com/EHUPrekarioKoor/status/1796553536521818462

Elorrieta, Jose (2012) Renovación sindical. Una aproximación a la trayectoria de ELA. Tafalla: Txalaparta.

Elorrieta, Jose (2017) Una mirada sindical contracorriente: Clase, territorio y nuevas alianzas. Bartzelona: Icaria.

Entman, Robert M. (1993) “Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm”, Journal of Communication, 43(4), 51-58. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x

Etxebarria, Eki eta Larrinaga, Ane (2024) “Trade union renewal against a background of national conflict: the strategies of the trade unions ELA and LAB in the Basque country (1976–2008)”, Labor History, 66(2), 261-278. https://doi.org/10.1080/0023656X.2024.2378014

Eusko Jaurlaritza (2023, Urriaren 18a) “Jokin Bildarratzek 2023-2026 aldirako Unibertsitate Sistemaren Plana aurkeztu du Eusko Legebiltzarrean”, Irekia. https://www.irekia.euskadi.eus/es/news/88883-jokin-bildarratz-presenta-plan-del-sistema-universitario-2023-2026-parlamento-vasco

Fairbrother, Peter (2008) “Social Movement Unionism or Trade Unions as Social Movements”, Employ Respons Rights J, 20, 213-220. https://doi.org/10.1007/s10672-008-9080-4

Fernández de Lucio, Iñigo (2023, Irailaren 17a) “Eva Ferreira - Rectora de la UPV/EHU: ‘Tenemos que formar a los alumnos para empleos que somos incapaces de atisbar’”, El Correo Español. https://www.elcorreo.com/sociedad/educacion/formar-alumnos-empleos-incapaces-atisbar-20230917002430-nt.html

Ferreira, Maialen (2023, Urriaren 11a) “En el barco de la precariedad: profesores e investigadores de la Universidad pública vasca llevan su primera huelga al agua”, ElDiario.es. https://www.eldiario.es/euskadi/barco-precariedad-profesores-e-investigadores-universidad-publica-vasca-llevan-primera-huelga-agua_1_10591455.html

Ferreira, Maialen (2024, Azaroaren 21a) “Eva Ferreira, rectora de la UPV/EHU: ‘Hay 40 personas con contratos precarios. El problema tiene la dimensión que tiene’”, ElDiario.es. https://www.eldiario.es/euskadi/eva-ferreira-rectora-upv-ehu-hay-40-personas-contratos-precarios-problema-dimension_128_11841076.html

Goffman, Erving (2006) Frame analysis: Los marcos de la experiencia. Madril: Centro de Investigaciones Sociológicas.

González Ramos Ana Mª, Conesa Carpintero, Ester eta Vayreda i Duran, Agnès (2016) “El impacto de las prácticas neo-gerencialistas en las trayectorias científicas de hombres y mujeres en tiempos de crisis”, Investigaciones Feministas, 7(2), 67-87. https://doi.org/10.5209/INFE.52882

Grote, Jurgen R. eta Wagemann, Claudius (2019) “Passions, interests and the need to survive,” in Grote, Jurgen R. eta Wagemann, Claudius (Eds.), Social movements and organized labour: Passions and interests. Londres: Routledge, 1-21.

Gumbrell McCormick, Rebecca eta Hyman, Richard (2018) Trade Unions in Western Europe. Hard Times, Hard Choices. Oxford: Oxford University Press.

Hyman, Richard (2001) Understanding European Trade Unionism: Between market, class and society. Londres: SAGE. https://doi.org/10.4135/9781446217139

Kietschelt, Herbert (1986) “Political Opportunity Structures and Political Protest: Anti-Nuclear Movements in Four Democracies”, British Journal of Political Science, 16, 57-85.

Kriesi, Hanspeter (1995) “The Political Opportunity Structure of New Social Movements: Its Impact on Their Mobilization”, in Jenkins, J. Craig eta Bert Klandermans, Bert (eds.) The Politics of Social Protests, Minneapolis, MI/Londres: University of Minnesota Press/UCL Press, 167-198.

Kuypers, Jim A. (2009) Rhetorical criticism: Perspectives in action. Lanham: Lexington Books

Lakoff, George (2004) Don’t Think of an Elephant!: Know Your Values and Frame the Debate: The Essential Guide for Progressives. New York: Chelsea Green Publishing Company

Las Heras, Jon eta Rodríguez, Lluis (2020) “Striking to Renew: Basque Unions’ Organizing Strategies and Use of the Strike-Fund”, British Journal of Industrial Relations, 59(3), 669–700. https://doi.org/10.1111/bjir.12582

Marauri, Iñigo (2006, Apirilaren 4a) “La huelga del hartazgo”, El País. https://elpais.com/diario/2006/04/04/paisvasco/1144179613_850215.html

Martín Artiles, Antonio (2021) “Digitalización del trabajo: proto sindicalismo y cuasi-unionismo post-pandémico”, Anuario IET De Trabajo Y Relaciones Laborales, 7, 9–32. https://doi.org/10.5565/rev/aiet.91

Mathers, Andy, Upchurch, Martin eta Taylor, Graham (2019) “Social movement theory and trade union organising”, in Grote, Jurgen R. eta Wagemann, Claudius (eds.), Social movements and organized labour: Passions and interests. Londres: Routledge, 22-42.

Mattoni, Alice (2018) “Conflict, competition and collaboration in the realm of labour: Trade unions and precarious workers in Italy”, in Grote, Jurgen R. eta Wagemann, Claudius (eds.), Social movements and organized labour: Passions and interests. Londres: Routledge, 171-192.

Mc Adam, Doug, Tarrow, Sidney eta Tilly, Charles (2005) Dinámica de la contienda política. Barcelona: Editorial Hacer.

McCombs, Maxwell E. eta Shaw, Donald L. (1972) “The agenda- setting function of mass media”, Public Opinion Quarterly, 36(2), 176-187. https://doi.org/10.1086/267990

NTM / EFE (2023, Urriaren 16a) “Bildarratz pide una moratoria en el sistema de sustituciones de profesores universitarios”. Deia. https://www.deia.eus/actualidad/sociedad/2023/10/16/bildarratz-pide-moratoria-sistema-sustituciones-7390111.html

Ordezko EHU (2024, Otsailaren 29a) Prekarietatearen aurpegiak [Bideoa]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=07pDhGeGLuA

Pilati, Katia eta Perra, Margherita S. (2022) “Economic and political strikes: A social movement unionism hypothesis”, Socialism and Democracy, 36(1-2), 39-63. https://doi.org/10.1080/08854300.2022.2253073

Prekarioen koordinadora (2023) PREKARIOAK GREBARA #U11GrebaEHU [Bideoa]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=9ujWgoQqzng

Prieto, Carlos (2024) Las metamorfosis del trabajo y de la relación salarial. Madril: Catarata.

Roca, Beltrán eta Martín-Díaz, Emma (2017) “Solidarity Networks of Spanish Migrants in the UK and Germany: The Emergence of Interstitial Trade Unionism”, Critical Sociology, 43(7-8), 1197-1212. https://doi.org/10.1177/0896920516645659

Rucht, Dieter (1994) Modernieserung und Soziale Bewegungen. Frankfurt am Main: Campus.

Rucht, Dieter (1995) “Parties, Associations and Movements As Systems of Political Interest Intermediation”, in Thesing, Josef eta Hofmeister, Wilhelm (eds.), Political Parties in Democracy. Sankt Augustin: Konrad-Adenauer-Stiftung, 103-125.

Scott, W. Richard (1981) Organizations: Rational, Natural and Open System. Englewood Cliffs: Prentice Hall.

Sierra, Galder (2018) Euskal Protestaldia eta Demokratizazioa: Diskurtsoak eta Ekintza Kolektiboa ‘Lizarra-Garaziko’ kasuan (1995-2000) (Doktore Tesia). UPV/EHU, Euskal Herria. http://hdl.handle.net/10810/32448

Sola, Jorge (2018) “La invisibilización de la clase trabajadora”, in Tarín, Adrán eta Rivas, José Manuel (eds.), La clase trabajadora. ¿Sujeto de cambio en el siglo XXI?. Madril: Siglo XXI, 103-122.

Tapia, Maite eta Alberti, Gabriella (2019) “A toolkit of tactics or a strategic orientation? A critical assessment in the field of migrant workers campaigns”, in Grote, Jurgen R. eta Wagemann, Claudius (eds.), Social movements and organized labour: Passions and interests (pp. 109-127). Routledge.

Tarrow, Sidney (1997) El poder en movimiento. Los movimientos sociales, la acción colectiva y la política. Madrid: Alianza.

Tattersall, A. (2005) “There is power in coalition: a framework for assessing how and when union-community coalitions are effective and enhance union power”, Labour & Industry: a journal of the social and economic relations of work, 16(2), 97-112.

Tilly, Charles (1978) From Mobilization to Revolution. Reading, MA: Addison-Wesley.
Sección
Sección monográfica