Zenbait ezaugarri araberaren definiziorako

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Argitaratua 2022-03-09
Iker Ondartza

Laburpena

Araban hitz egiten zen —eta egiten den— euskara dialektalaz arituko gara lan honetan. Azken urteotan honen inguruan aurrerapen handiak egiten ari dira, eta baita araberak Euskal Herriko mendebaldeko dialektoen bilakabidea ulertzeko duen garrantzia argitzen ere. Hala ere, araberak definitu gabe jarraitzen du. Hori izango da lan honetako helburu nagusia: araberaren definizio linguistiko eta geografikoan aurreratzea. Bada, Arabako euskarari buruz orain arte esandakoaz hasi gara (§ 1), honen gaineko ideia nagusien berrikuste labur bat eginez eta lanaren lan-lerroak eta corpusa aurkeztuz. Ondoren, ezaugarri linguistikoen analisia egin dugu, hauek 4 multzo nagusitan sailkatuz: MEZren ezaugarriak (§ 2.1), Arabako euskara Bizkaikoarekin lotzen duten ezaugarriak (§ 2.2), bereizten dutenak (§ 2.3) eta araberaren ezaugarri esklusiboak diratekeenak (§ 2.4). Azkenik, analisitik ateratako ondorioak aurkeztu ditugu, arabera definitzeko zenbait ezaugarri aukeratuz eta geografikoki kokatuz.

Nola aipatu

Ondartza, Iker. 2022. «Zenbait Ezaugarri Araberaren Definiziorako». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 56 (1):121-48. https://doi.org/10.1387/asju.23151.
Abstract 311 | PDF Downloads 192

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

References
Aldai, Gontzal. 2012. Sobre el origen de Martín Portal, autor de la poesía premiada en Pamplona en 1610. FLV 114. 93-117.
Aldai, Gontzal. 2014. Hacia una periodización de la fragmentación del euskera occidental. FLV 118. 221-245.
Altuna, Fidel. 1995. Acto contriciocoa eriotzaco orduracò: Garcia de Albeniz araiarraren araberazko eskuizkribua (1778). ASJU 29(1). 83-132.
Altuna, Fidel. 2002. Arabako euskal testu zahar gehiago: Gamarra eta Luzuriaga. XVII. mendeko bi arabarren lekukotza. In Xabier Artiagoitia & Joseba A. Lakarra (arg.), Erramu boneta: festschrift for Rudolf P. G. de Rijk, 21-26. Bilbo: UPV/EHU.
Arejita, Adolfo. 1988. Amilletaren dotrinea. Textoa eta gramatika-oharrak. Litterae Vasconicae 4. 99-128.
Arejita, Adolfo. 1991. XVII. mendeko Bizkaiko amodio-kantu ezezagun bat: Enojaduric. Litterae Vasconicae 5. 9-20.
Ariztimuño, Borja. 2020 [2022]. Beste aditz laguntzaile ditrantsitibo bat Gipuzkoa mendebaldean: ag- erroko formen jatorria eta garapena. ASJU 54. https://doi.org/10.1387/asju.23057.
Ariztimuño, Borja. 2021. Lazarragaren eskuizkribuko adizkia: grafia-kontu bat baino gehiago. Uztaro 118. 81-92. https://doi.org/10.26876/uztaro.118.2021.4.
Arriolabengoa, Julen. 2008. Euskara Ibarguen-Cachopin kronikan (XVI. mendea). Bilbo: Euskaltzaindia & BBK.
Azkue, Resurrección María. 1935. Evolución de la lengua vasca. Euskera 16. 57-120.
Berro, Ane, Beatriz Fernandez & Itziar Orbegozo. 2020. Gramatikak dialektologiatik ikasi duenaz, dialektologiak gramatikatik ikas dezakeenaz. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 115-133. Bilbo: UPV/EHU.
Bilbao, Gidor, Ricardo Gómez, Joseba A. Lakarra, Julen Manterola, Céline Mounole & Blanca Urgell. 2020. Lazarraga Eskuizkribuaren edizioa eta azterketa, 2 lib. Bilbo: UPV/EHU.
Bonaparte, Louis Lucien. 1863. Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l‘euscara et sa division en dialectes, sous dialectes et variétés. Londres: Stanford’s Geographical Establishment.
Gaminde, Iñaki & Xabier Burgete. 1991. Otxandioko Euskaraz. Bilbo: Otxandioko Udala.
Camino, Iñaki. 2008. Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. FLV 108. 209-247.
Camino, Iñaki. 2019. An overview of Basque dialects. In Lenore Grenoble, Pia Lane & Unn Røyneland (arg.), Linguistic Minorities in Europe Online. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton. https://doi.org/10.1515/lme.9497680.
Castaños, Florentino. 1957. El genitivo en vizcaíno antiguo. BAP 13. 60-69.
Eraña, Ane. 2020. Arabako euskararen aditz-morfologia aztergai. Gasteiz: UPV/EHUko Master Amaierako Lana.
Gaminde, Iñaki. 1984. Aditza bizkaieraz, 3 lib. Iruñea: UEU.
Gaminde, Iñaki. 1999. Elosu, Nafarrate eta Urrunagako euskaraz. FLV 81. 241-262.
Goikoetxea Maiza, Ion. 1982. Juan Bautista Gámiz Ruiz de Oteo. Poeta bilingüe alavés del siglo XVIII. Bilbo & Gasteiz: Euskaltzaindia & Arabako Foru Aldundia.
Gonzalez, Asier. 2020. Orozkoko euskara mendebaldeko hizkeren artean. Gasteiz: UPV/EHUko Master Amaierako Lana.
Gorrotxategi, Joakin. 1987. Andés de Poza y el euskera. ASJU 21(3). 661-681.
Kerejeta, Mari Jose. 1991. Notas sobre las poesías premiadas en Pamplona en 1609 y 1610. In Joseba A. Lakarra (arg.). Memoriae Ludovico Mitxelena magistri sacrum, 161-183. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Knörr, Henrike. 1986. Betolazaren zenbait berri. ASJU 20(2), 499-508.
Knörr, Henrike. 1998. Euskal-erdal Eguberri kanta (1695). In Henrike Knörr & Koldo Zuazo, Arabako euskararen lekukoak. Ikerketak eta testuak, 505-510. Gasteiz: Eusko Legebiltzarra.
Lakarra, Joseba A. 1985. Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia. ASJU 19(1). 235-281.
Lakarra, Joseba A. 1986. Bizkaiera zaharra euskalkien artean. ASJU 20(3). 639-682.
Lakarra, Joseba A. 1996. Refranes y Sentencias (1596): Ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lakarra, Joseba A. 1997. Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri. ASJU 31(2). 447-535.
Lakarra, Joseba A. 2014 [2011]. Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: Euskara Batu Zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz. In Irantzu Epelde (arg.), Euskal dialektologia. Lehena eta oraina (ASJUren gehigarriak 69), 155-241. Bilbo: UPV/EHU.
Lakarra, Joseba A. 2017. Basque and the reconstruction of isolated languages. In Lyle Campbell (arg.), Language isolates, 59-99. Londres & New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315750026-3.
Lakarra, Joseba A. 2018. Euskararen historiaurrea. In Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 23-229. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Larramendi, Manuel. 1729. El impossible vencido. Arte de la lengua bascongada. Salamanca.
Larramendi, Manuel. 1745. Diccionario trilingüe del castellano, bascuence, y latín. Donostia.
Manterola, Julen. 2015. Euskararen morfologia historikorako: artikuluak eta erakusleak. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego-tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15848.
Mitxelena, Koldo. 1955. La doctrina cristiana de Betolaza (1596). ASJU 2. 43-60.
Mitxelena, Koldo. 1958. Introducción. In Manuel Agud & Koldo Mitxelena (arg.), N. Landuchio. Dictionarium linguae cantabricae (1562), 7-48. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Mitxelena, Koldo. 1963. Lenguas y protolenguas. Salamanca: Universidad de Salamanca.
Mitxelena, Koldo. 1964. Textos arcaicos vascos. Madril: Minotauro.
Mitxelena, Koldo. 1971. Toponimia, léxico y gramática. FLV 9. 241-67.
Mitxelena, Koldo. 1977. Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Mounole, Céline. 2007. Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria. ASJU 41(1). 67-138.
Mounole, Céline. 2020. Lazarragaren eskuizkribuko gramatika. In Gidor Bilbao, Ricardo Gómez, Joseba A. Lakarra, Julen Manterola, Céline Mounole & Blanca Urgell, Lazarraga Eskuizkribuaren edizioa eta azterketa, 1. lib., 67-235. Bilbo: UPV/EHU.
Mounole, Céline & Ricardo Gómez. 2018. Euskara zahar eta klasikoa. In Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 469-541. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Mounole, Céline & Joseba A. Lakarra. 2018. Euskara Arkaikoa. In Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 345-468. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Ondartza, Iker. 2020. Zenbait ezaugarri araberaren definiziorako. Gasteiz: UPV/EHUko Gradu Amaierako Lana. https://addi.ehu.es/handle/10810/49212.
Ormaetxea, Jose Luis. 2006. Aramaioko euskara (azterketa dialektologikoa). Bilbo: UPV/EHU.
Sarasola, Ibon. 1983. Contribución al estudio y edición de textos arcaicos vascos. ASJU 17. 69-212.
Ros, Ander. 2011. Nerbioi goieneko euskararako material gehiago: XVII. mende amaierako Urduñako berba zerrenda bat. ASJU 45:1, 387-402.
Trask, Robert Larry & Richard Coates. 2006. A new early source of basque: The Willughby Glossary of 1664. Transactions of the Philological Society 104(3). 331-393.
Ulibarri, Koldo. 2007. Zenbait ohar J. P. Ulibarriren lexikografia lanez. Sancho el Sabio 26. 33-50.
Ulibarri, Koldo. 2008. Orozkoko euskararen azterketa diakronikorantz hurbiltze bat. ASJU 42(1). 191-207.
Ulibarri, Koldo. 2010a. Jose Pablo Ulibarriren lan bat: Gaboneco osaste edo berba neurtuac, vizcaytarrentzat. 1826. garren urtian. Litterae vasconicae 11. 241-264.
Ulibarri, Koldo. 2010b. Viva Jesus dotrina: edizioa eta azterketa. ASJU 44(2). 41-154.
Ulibarri, Koldo. 2011a. 1619. urtean Sevillan argitaraturiko bertsoak: Cancion en lengua Vascongada o Vizcayna que contiene la sustancia deste Sermon. ASJU 45(1). 361-385.
Ulibarri, Koldo. 2011b. Euskal testu corpusa osatzen: J. P. Ulibarriren Egunare eusquerazcoa erderascotic itzuliya. ASJU 45(2). 71-113.
Ulibarri, Koldo. 2013. Un nuevo texto para la historiografía vizcaína: Aerario de la hidalguia y nobleza hespañola y plaza de armas de Vizcaya por Francisco Mendieta, ayalés. Oihenart 28. 173-191.
Ulibarri, Koldo. 2015. Dotrinazko sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego-tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15971.
Urgell, Blanca. 2006. Para la historia del sustantivo verbal en vasco. In Joseba A. Lakarra & Jose Ignacio Hualde (arg.), Studies in Basque and historical linguistics in memory of R. L. Trask [= ASJU 40(1/2)], 921-948. Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU.
Urgell, Blanca. 2020. Arabako euskara zer da? Gogoetak euskalkien mugez eta haien sailkapenaz. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 701-735. Bilbo: UPV/EHU.
Urkizu, Patri. 2009. Un texto olvidado del s. XVII: Sumario brebea. Revista de Lenguas y Literaturas Catalana, Gallega y Vasca 14. 207-217. https://doi.org/10.5944/rllcgv.vol.14.2009.5949.
Urrestarazu, Iñigo. 2021. Gogoetak Euskara Batu Zaharraren hausturaz. Gasteiz: UPV/EHUko Master Amaierako Lana.
Zuazo, Koldo. 1989. Arabako euskara. ASJU 23(1). 3-48.
Zuazo, Koldo. 1997. Euskara Araban. Uztaro 21. 79-95.
Zuazo, Koldo. 1998a. Betolatzaren hizkeraz. In Henrike Knörr & Koldo Zuazo, Arabako euskararen lekukoak. Ikerketak eta testuak, 73-86. Gasteiz: Eusko Legebiltzarra.
Zuazo, Koldo. 1998b. Arabako Euskara. In Henrike Knörr & Koldo Zuazo, Arabako euskararen lekukoak. Ikerketak eta testuak, 125-189. Gasteiz: Eusko Legebiltzarra.
Zuazo, Koldo. 1999. Arabako euskararen kokagunea. FLV 80. 165-184.
Zuazo, Koldo. 2006. Deba ibarreko euskara. Dialektoa eta tokiko batua. Eibar: Badihardugu Kultur Elkartea.
Zuazo, Koldo. 2010a. El euskera y sus dialectos. Origen, evolución y propuestas de futuro. Irun: Alberdania.
Zuazo, Koldo. 2010b. Sakanako euskara. Burundako hizkera. Iruñea & Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuazo, Koldo. 2012. Arabako euskara. Donostia: Elkar.
Zuazo, Koldo. 2014. Euskalkiak. Donostia: Elkar.
Zuazo, Koldo. 2015. Arabako euskararen gaineko ikerketak. In Maria Jose Ezeizabarrena & Ricardo Gómez (arg.), Eridenen du zerzaz kontenta: sailkideen omenaldia Henrike Knörr irakasleari (1947-2008), 643-660. Bilbo: UPV/EHU.
Zuazo, Koldo. 2017. Mendebaldeko euskara. Donostia: Elkar.
Zuazo, Koldo. 2018. Deba ibarreko euskara. In Joseba A. Lakarra & Blanca Urgell (arg.), Studia Philologica et Diachronica in honorem Joakin Gorrotxategi. Vasconica et Aquitanica [= ASJU 52(1/2)], 899-908. Bilbo: UPV/EHU. https://doi.org/10.1387/asju.20235.
Zuloaga, Eneko. 2020a. Mendebaldeko euskararen azterketa dialektologiko-diakronikorantz. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego-tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/49846.
Zuloaga, Eneko. 2020b. Isoglosen balioaz eta Mendebaleko Euskara Zaharraren sorreraz. FLV 129. 179-234. https://doi.org/10.35462/FLV129.6.
Atala
Artikuluak