La asociación simbólica entre la salamandra, Cleón y los pescadores de anguilas en los Emblemata (1596) de Denis Lebey

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Publicado 27-01-2021
Beatriz Antón

Resumen

Este trabajo analiza el emblema XXIII, In Cleones nostri saeculi, qui nisi turbatis rebus laterent, del jurista y poeta francés Denis Lebey (Emblemata, 1596), un sugestivo tríptico icónico elaborado con motivos de la zoología (la salamandra), la historia antigua (el demagogo Cleón) y las actividades humanas (los pescadores de anguilas). Se identifican las principales fuentes del argumento (las Parabolae, sive Similia de Erasmo y los Collectanea de Jacobus Manlius) y también se señala la procedencia de todos los loci communes que conforman la paraphrasis que acompaña el emblema. Por último, este estudio incluye un epílogo sobre el ‘Cleón’ más famoso e influyente de nuestro tiempo, el presidente Donald Trump, un paralelismo percibido por numerosos estudiosos.

Abstract 203 | PDF Downloads 386

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

References
Adams, A., 2007, «La conception et l’ édition des livres d’ emblèmes dans la France du XVIe siècle. Une problématique collaboration entre un auteur et un éditeur», Littérature 145/1, 10-22.

Adams, A., S. Rawles, & A. Saunders, 1999-2002, A Bibliography of French Emblem Books of the Sixteenth and Seventeenth Centuries (BFEB), Genève: Droz, 2 vols.

Alciato, A., 1546, Emblematum Libellus, nuper in lucem editus, Venetiis: apud Aldi filios.

Antón, B., 2012, «Diarii omnes. La huella de Juan Luis Vives en los Symbola et Emblemata de Joaquín Camerario», SPhV 14, 157-170.

Antón, B., 2014, «Los Emblemata (Frankfurt, 1596) de Dionysius Lebeus Batillius: Clasicismo, Neoestoicismo, Calvinismo», Janus. Estudios sobre el Siglo de Oro 3, 115-176.

Antón, B., 2016, «Andrea Alciato, dux et praeses del género emblemático», Insula 833, 18-22.

Antón, B., 2019a, «La (vera) Amicitia en los Emblemata (1596) de Denis Lebey de Batilly», en: V. Alfaro, V. E. Rodríguez, G. Senés (eds.), Studia Classica et Emblematica caro magistro Francisco J. Talauera Esteso dicata, Zaragoza: Libros Pórtico, 107-157.

Antón, B., 2019b, «La representación simbólica de la paz: la disputa por el patronazgo de Atenas en los Emblemata (eds. 1596 y 1600) de Denis Lebey de Batilly», Euphrosyne 47, 247-269.

Antón, B., e. p., «La representación zoológico-simbólica de los sediciosos y agitadores en los Symbola et Emblemata de Joaquín Camerario».

Arthaber, A., 1995, Dizionario comparato di proverbi e modi proverbiali in sette lingue: italiana, latina, francese, spagnola, tedesca, inglese, greca antica, Milano: U. Hoepli.

Biederbick, M. C., 2017, «Tradition and Empirical Observation—Nature in Giovio’s and Symeoni’s Dialogo dell’Imprese from 1574», en: Karl A.E. Enenkel, J. Smith (eds.), Emblems and the Natural World, Leiden – Boston: Brill, 271-320.

Boissard, J. J., 1593, Emblematum Liber. Ipsa Emblemata ab Auctore delineata: a Theodoro de Bry sculpta, Francofurti ad Moenum: De Bry.

Busolt, G., 1904, Griechische Geschichte bis zur Schlacht bei Chaeroneia, III.2. Gotha: Perthes.

Camerario, J., 1604 [1605], Symbolorum et Emblematum ex aquatilibus et reptilibus desumptorum Centuria Quarta a Joachimo Camerario Medi[co] Norimberg[ensi] coepta: absoluta post eius obitum Ludouico Camerario: [s. l.]: [s. n.].

Canfora, L., 2016, Tucidide, la menzogna, la colpa, l’esilio, Bari: Laterza & Figli.

Canfora, L., 2017, Cleofonte deve morire: Teatro e política in Aristofane, Bari: Laterza.

Chambry, E., 1927, Esope. Fables, Paris: Les Belles Lettres.

Choné, P., 2007, «Les cas singulier des emblèmes en Lorraine aux XVIe et XVIIe siècles», Littérature 145/1, 79-90.

Coustau, P., 1555, Pegma cum narrationibus philosophicis, Lugduni: apud Matthiam Bonhomme.

Cullière, A., 1991, «Un pamphlet autographe de Denis Lebey de Batilly (1590)», BHR 53/1, 7-32.

Dobski, B., 2018, «Democracy, Demagogues, and Political Wisdom: Understanding Trump in the Wake of Thucydides’ History», en: A. Jaramillo Torres, M. B. Sable (eds.), Trump and Political Philosophy: Leadership, Statesmanship, and Tyranny, London: Palgrave Macmillan, 75-93.

Droysen, J. G., 1837, Des Aristophanes Werke, vol. II, Berlin: Veit.

Erasmo, D., 1514, Parabolarum, siue Similium Liber, [Colofón] Argentorati: ex Aedibus Schurerianis.

Flonta, T., 2102, A Dictionary of English and Romance Languages Equivalent Proverbs, Tasmania, Australia: DeProverbio.com.

Foster, E., 2017, «Aristophanes’s Cleon and Post-Peloponnesian War Athenians: Denunciations in Thucydides», Historia Supplement 6, 129-152.

Galy, J. M., 1990, «Les borborotaraxes. Politique et politiciens dans la comedie grecque des Vème et IVème siecles», en: J. Granarolo, M. Biraud (eds.), Hommage à René Braun I: De la préhistoire à Virgile: philologie, littératures et histoires anciennes, Nice – Paris: Les Belles Lettres.

Gesner, C., 1554, Historia animalium Liber II, De quadrupedibus oviparis, Tiguri: apud Christophum Froschoverum.

Gesner, C., 1558, Historiae animalium liber IIII, qui est de piscium et aquatilium animantium natura, Tiguri: apud Christophum Froschoverum.

García Arranz, J. J., 1990, «La salamandra: distintas interpretaciones gráficas de un mito literario tradicional», Norba: Revista de Arte 10, 53-68.

Gil Fernández, L., 1995, Aristófanes. Comedias I: Los Acarnienses - Los Caballeros, Introducción, traducción y notas, Madrid: Gredos.

Gladhill, B., 2016, Rethinking Roman Alliance: A Study in Poetics and Society, Cambridge: Cambridge U. P.

Graham, D. (ed.), 2001, An Interregnum of the Sing. The Emblematic Age in France. Essays in Honour of Daniel S. Rusell, Glasgow: Glasgow University.

Grote, G., 1854, History of Greece, London: John Murray.

Gustainis, J. J., 1990, «Demagoguery and Political Rhetoric: A Review of the Literature», Rhetoric Society Quarterly 20/2, 155-161.

Hayaert, V., 2005, «Pierre Coustau’s Le Pegme (1555): Emblematics and Legal Humanism», Emblematica. An Interdisciplary Journal for Emblem Studies 14, 55-99.

Hayaert, V., 2008, «Mens emblematica» et humanisme juridique: le cas du «Pegma cum narrationibus philosophicis» de Pierre Coustau (1555), Genève: Droz.

Henkel, A. & A. Schöne, 2013, Emblemata: Handbuch zur Sinnbildkunst des XVI. und XVII. Jahrhunderts, Stuttgart: Metzler.

Hendrikx, S., 2017, «Ichthyology and Emblematics in Conrad Gesner's Historia piscium and Joachim Camerarius the Younger’s Symbola et emblemata», en: K. A. E. Enenkel, P. J. Smith (eds.), Emblems and the Natural World, Leiden – Boston: Brill, 184-226.

Herrera Vázquez, M., 2017, «Contribución al estudio del refrán A río revuelto, ganancia de pescadores», en: F. Toro Ceballos (ed.), Juan Ruiz, Arcipreste de Hita, y «El libro de Buen Amor» […] Homenaje a Joseph T. Snow, Alcalá la Real: Ayuntamiento, 147-161.

Lafargue, Ph., 2013, Cléon, le guerrier d’Athéna, Bordeaux: Ausonius.

Lebey, D., 1596, Emblemata a Jano Jac. Boissardo Vesuntino delineata sunt, et a Theodoro de Bry sculpta, et nunc recens in lucem edita, Francofurti ad Moneum: De Bry.

Lebey, D., 1600, Emblemata. […] Vna cum Appendice nonnullorum carminum. Editione Voegeliniana. Dionysii Lebei Batillii, et Aliorum Aliquot Poematia, Heidelbergae: [Voegelin].

Lipsio, J., 1589, Politicorum sive civilis doctrinae libri sex, Antuerpiae: apud Christophorum Plantinum. Vid. Waszink, J.

MacLean, I., 2009, Learning and the Market Place: Essays in the History of the Early Modern Book, Leiden: Brill.

Manlius, J., 1565, Locorum communium collectanea a Iohanne Manlio per multos annos tum ex lectionibus D. Philippi Melanchthonis, tum ex aliorum doctissimorum virorum relationibus excerpta, Francofurti ad Moenum: per Petrum Fabricium.

Mann, Ch., 2007, Die Demagogen und das Volk. Zur politischen Kommunikation im Athen des 5. Jahrhunderts v. Chr [Series: Klio], Berlin: Akademie.

Margolin, J.-C. (ed.), 1975, Parabolae sive similia. En: Opera Omnia Desiderii Erasmi Roterodami Recognita et Adnotatione Critica Instructa Notisque Illustrata, Ordinis Primi Tomus Quintus, Amsterdam – Oxford: North-Holland Publishing Company.

Matthioli, P. A., 1554, Commentarii, in libros sex Pedacii Dioscoridis Anazarbei, De medica materia, Venetiis: in officina Erasmiana, apud Vincentium Valgrisium.

Meerhoff, K., 2017, «Éloge de la poésie dans les Emblemata (1596) de Lebey de Batilly», RHR 85, 47-94.

Meyer, H., 1837, Oratorum romanorum fragmenta ab Appio inde Caeco usque ad Q. Aurel. Symmachum, editio parisina auctior et emendatior, curis Fr. Dübner, Parisiis: Bourgeois-Maze.

Morwood, J., 2009, «Euripides and the Demagogues», CQ 59/2, 353-363.

Paladini, M.ª L., 1958, «Considerazioni sulle fonti della storia di Cleone», Historia. Zeitschrift für Alte Geschichte 7/1, 48-73.

Papy, J., 2003, «Joachim Camerarius’s Symbolorum et Emblematum Centuriae Quatuor: From Natural Sciences to Moral», en: Karl A. E. Enenkel, Arnoud S. Q. Visser (eds.), Mundus Emblematicus, Brepols: Turnhout, 201-234.

Plácido, D., 2012, «Aristófanes como fuente de la historia social, Acarnienses 1-42», Pecia Complutense 17/9, 1-13.

Plutarco, 1572, Plutarchi Queronei […] Vitae comparatae Illustrium virorum, Graecorum & Romanorum, […] Hermanno Cruserio […] interprete, Venetiis: Hieronymus Scotus.

Russell, D., 1985, The Emblem and Device in France, Lexington, KY: French Forum Publishers.

Saladin, J.-C. (ed.), 2011, Les Adages d’ Érasme, Paris: Les Belles Lettres, 5 vols.

Saldutti, V., 2014, Cleone un político ateniese, Bari: EdiPuglia.

Saunders, A., 1988, The Sixteenth-Century French Emblem Book: A Decorative and Useful Genre, Genève: Droz.

Saunders, A., 2001, «Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando? or: The curious case of Pierre Coustau’s Pegma», en: D. Graham (ed.), An Interregnum of the Sing. The Emblematic Age in France, Glasgow: Glasgow University, 29-48.

Sciarrino, E., 2010, «Roman Oratory Before Cicero: The Elder Cato and Gaius Gracchus», en: W. Dominik, J. Hall (eds.), A Companion to Roman Rhetoric, Oxford – Malden – Carlton: Wiley-Blackwell, 54-65.

Suda, 1564, Suidae historica, caeteraque omnia quae ulla ex parte ad cognitionem rerum spectant, […] Nunc primum [...] opera uero ac studio Hiero. Wolfij in Latinum sermonem conuersa, Basileae: apud Ioannes Oporinum & Hervagium.

Thibaudet, A., 1922, La campagne avec Thucydide, Paris: Nouvelle Revue Française.

Valeriano, P., 1556, Hieroglyphica, sive De sacris Aegyptiorum literis commentarii, Basileae: Palma Ising[rini].

Velo-Antón, G. & Buckley, D., 2015, «Salamandra común – Salamandra salamandra», en: S. A. Martínez, I. Solano (eds.), Enciclopedia Virtual de los Vertebrados Españoles, Madrid: Museo Nacional de Ciencias Naturales.
http://digital.csic.es/bitstream/10261/126388/6/salsal_v1.pdf [Consulta 27-10-2020]

Waszink, J., 2004, Justus Lipsius, Politica. Six books of Politics or Political Instruction (edition, introd. and transl.), Assen: Royal van Gorcum.
Sección
Artículos