On the importance of chronology: a short history of the bivalent intransitive (ABS/DAT) auxiliary verbs with -ki-
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Published
09-08-2021
Urtzi Reguero Ugarte
https://orcid.org/0000-0003-1549-0738
Abstract
In this paper, a special kind of bivalent intransitive (ABS/DAT) conjugation, characterized by a marker -ki-, as in dakit (Standard zait) or zekion (Standard zitzaion) is analysed diachronically and chronologically. These forms of ABS/DAT auxiliary appear in some variants of High-Navarrese. This characteristic was thought to be an archaism, a continuation of an old aoristic periphrasis, but the paper presents new evidence leading to reject this hypothesis and to offer a new one, according to which this characteristic is an innovation based on intransitive conjugation.
How to Cite
Reguero Ugarte, Urtzi. 2021. “On the Importance of Chronology: A Short History of the Bivalent Intransitive (ABS/DAT) Auxiliary Verbs With -Ki-”. Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 54 (1-2):251-63. https://doi.org/10.1387/asju.23022.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Keywords
High-Navarrese, intransitive plus dative conjugation, dialectology, chronology, diachrony, texts
References
Aldai, Gontzal. 1999. Hegoaldeko goinafarrera zaharra: aditz laguntzaileekiko ezaugarri zenbait. FLV 81. 263-274.
Apalauza, Amaia. 2012. Nafarroako ipar-mendebaleko hizkeren egitura geolinguistikoa. Iruñea & Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Artola, Koldo. 2012. Artzibarko aldaera deitu izanaren inguruan (5 - Hego-Esteribarko laginak: Ilurdotz I). FLV 114. 5-60.
Artola, Koldo. 2014. Artzibarko aldaera deitu izanaren inguruan (eta 9 - Aditzaz zerbait Elkanoko aldaerarekiko erkaketan). FLV 118. 393-435.
Bybee, Joan, Revere Perkins & William Pagliuca. 1994. The evolution of grammar. Tense, aspect, and modality in the language of the world. Chicago & Londres: University of Chicago Press.
Camino, Iñaki. 1999. Goñerriko hizkera (I). ASJU 33(1). 1-74.
Camino, Iñaki. 2000. Goñerriko hizkera (II). ASJU 34(1). 137-196.
Camino, Iñaki. 2001. Goñerriko hizkera (III). ASJU 35(2). 445-509.
Camino, Iñaki. 2003. Hego-nafarrera. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Camino, Iñaki. 2008. Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. FLV 108. 209-247.
Camino, Iñaki. 2009. Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.
Gaminde, Iñaki. 1985. Aditza ipar goi nafarreraz, 3 lib. Iruñea: UEU.
Ibarra, Orreaga. 1995. Ultzamako hizkera. Inguruko euskalkiekiko harremana. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Ibarra, Orreaga. 2000. Erroibarko eta Esteribarko hizkera. Iruñea: NUP/UPNA.
Knörr, Enrike. 1992. Un sermón de Martín Joseph Marcotegui, de Goñi, predicado en Ollo (1777). In Luis Villasanteri omendaldia (Iker 6), 223-242. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lekaroz, Gorka. 2014. Basaburua Txikiko euskararen lekukoak (I). FLV 118. 247-278.
Lekuona, Manuel. 1973. Textos vascos del s. XVIII en tierra de Estella. FLV 15. 369-390.
Leturiaga, Olatz. 2020. Gipuzkoa erdialdeko pluralgileen azterketa. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 367-402. Bilbo: UPV/EHU.
Lizarraga, Joakin “Elkanokoa”. 1979 [1803]. Doctrina christioarén cathechima I. Fede christioarén gáin. Iruñea: Nafarroako Diputazioa, Principe de Viana & Euskaltzaindia (Juan Apececheak paratua).
Lizarraga, Joakin “Elkanokoa”. 1984 [1807 b.l.]. Ongui iltzen laguntzeco itzgaiac. Bilbo: Euskaltzaindia (Frantzisko Ondarrak paratua).
Lizarraga, Joakin “Elkanokoa”. 1990 [1802]. Urteko igande guzietarako prediku laburrak. Bilbo: Euskaltzaindia (Frantzisko Ondarrak paratua).
Ondarra, Frantzisko. 1980. Catecismo del siglo XVIII en vasco de Uterga (Valdizarbe). FLV 35-36. 173-222.
Ondarra, Frantzisko. 1993a. Goñerrin aurkitutako testuak (IX). ASJU 27:1. 299-320.
Ondarra, Frantzisko. 1993b. Goñerrin aurkitutako testuak (X). ASJU 27:3. 903-948.
Ondarra, Frantzisko. 1994. Goñerrin aurkitutako testuak (VI). FLV 67. 521-554.
Ondarra, Frantzisko. 1995. Goñerrin aurkitutako testuak (VII). FLV 68. 173-190.
Padilla, Manuel. 2013. Euskararen laguntzaile ahantziaz: *iron aditzaren historia. FLV 116. 131-170.
Ralli, Angela. 2009. Morphology meets dialectology: insights from Modern Greek dialects. Morphology 19(1), 87-105.
Reguero-Ugarte, Urtzi. 2018. NOR-NORI-NORK saileko perifrasietako aditz laguntzaileak goi-nafarreraz: azterketa eta proposamen berria. ASJU 52(1-2). 682-694. https://doi.org/10.1387/asju.20224. (= Joseba A. Lakarra & Blanca Urgell (arg.), Studia philologica et diachronica in honorem Joakin Gorrotxategi. Vasconica et Aquitanica. Gasteiz: UPV/EHU).
Reguero-Ugarte, Urtzi. 2019. Filologiatik dialektologiara Nafarroako testu zaharretan barrena (1416-1750). Bilbo: UPV/EHU.
Reguero-Ugarte, Urtzi. 2020. Euskara nafarrari diakroniatik begira. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 617-630. Bilbo: UPV/EHU.
Satrustegi, Jose María. 1987. Euskal testu zaharrak I. Iruñea: Euskaltzaindia.
Trask, Larry. 1997. The history of Basque. Londres & New York: Routledge.
Ulibarri, Koldo. 2015. Dotrinazko Sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15971.
Zuazo, Koldo. 2008. Euskalkiak. Euskararen dialektoak. Donostia: Elkar.
Zuazo, Koldo. 2010. Sakanako euskara. Burundako hizkera. Iruñea: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuloaga, Eneko. 2017. Beheko bokalaren asimilazioaren historiarako: mendebaleko lekukotasunak. FLV 123. 167-199.
Apalauza, Amaia. 2012. Nafarroako ipar-mendebaleko hizkeren egitura geolinguistikoa. Iruñea & Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Artola, Koldo. 2012. Artzibarko aldaera deitu izanaren inguruan (5 - Hego-Esteribarko laginak: Ilurdotz I). FLV 114. 5-60.
Artola, Koldo. 2014. Artzibarko aldaera deitu izanaren inguruan (eta 9 - Aditzaz zerbait Elkanoko aldaerarekiko erkaketan). FLV 118. 393-435.
Bybee, Joan, Revere Perkins & William Pagliuca. 1994. The evolution of grammar. Tense, aspect, and modality in the language of the world. Chicago & Londres: University of Chicago Press.
Camino, Iñaki. 1999. Goñerriko hizkera (I). ASJU 33(1). 1-74.
Camino, Iñaki. 2000. Goñerriko hizkera (II). ASJU 34(1). 137-196.
Camino, Iñaki. 2001. Goñerriko hizkera (III). ASJU 35(2). 445-509.
Camino, Iñaki. 2003. Hego-nafarrera. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Camino, Iñaki. 2008. Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. FLV 108. 209-247.
Camino, Iñaki. 2009. Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.
Gaminde, Iñaki. 1985. Aditza ipar goi nafarreraz, 3 lib. Iruñea: UEU.
Ibarra, Orreaga. 1995. Ultzamako hizkera. Inguruko euskalkiekiko harremana. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Ibarra, Orreaga. 2000. Erroibarko eta Esteribarko hizkera. Iruñea: NUP/UPNA.
Knörr, Enrike. 1992. Un sermón de Martín Joseph Marcotegui, de Goñi, predicado en Ollo (1777). In Luis Villasanteri omendaldia (Iker 6), 223-242. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lekaroz, Gorka. 2014. Basaburua Txikiko euskararen lekukoak (I). FLV 118. 247-278.
Lekuona, Manuel. 1973. Textos vascos del s. XVIII en tierra de Estella. FLV 15. 369-390.
Leturiaga, Olatz. 2020. Gipuzkoa erdialdeko pluralgileen azterketa. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 367-402. Bilbo: UPV/EHU.
Lizarraga, Joakin “Elkanokoa”. 1979 [1803]. Doctrina christioarén cathechima I. Fede christioarén gáin. Iruñea: Nafarroako Diputazioa, Principe de Viana & Euskaltzaindia (Juan Apececheak paratua).
Lizarraga, Joakin “Elkanokoa”. 1984 [1807 b.l.]. Ongui iltzen laguntzeco itzgaiac. Bilbo: Euskaltzaindia (Frantzisko Ondarrak paratua).
Lizarraga, Joakin “Elkanokoa”. 1990 [1802]. Urteko igande guzietarako prediku laburrak. Bilbo: Euskaltzaindia (Frantzisko Ondarrak paratua).
Ondarra, Frantzisko. 1980. Catecismo del siglo XVIII en vasco de Uterga (Valdizarbe). FLV 35-36. 173-222.
Ondarra, Frantzisko. 1993a. Goñerrin aurkitutako testuak (IX). ASJU 27:1. 299-320.
Ondarra, Frantzisko. 1993b. Goñerrin aurkitutako testuak (X). ASJU 27:3. 903-948.
Ondarra, Frantzisko. 1994. Goñerrin aurkitutako testuak (VI). FLV 67. 521-554.
Ondarra, Frantzisko. 1995. Goñerrin aurkitutako testuak (VII). FLV 68. 173-190.
Padilla, Manuel. 2013. Euskararen laguntzaile ahantziaz: *iron aditzaren historia. FLV 116. 131-170.
Ralli, Angela. 2009. Morphology meets dialectology: insights from Modern Greek dialects. Morphology 19(1), 87-105.
Reguero-Ugarte, Urtzi. 2018. NOR-NORI-NORK saileko perifrasietako aditz laguntzaileak goi-nafarreraz: azterketa eta proposamen berria. ASJU 52(1-2). 682-694. https://doi.org/10.1387/asju.20224. (= Joseba A. Lakarra & Blanca Urgell (arg.), Studia philologica et diachronica in honorem Joakin Gorrotxategi. Vasconica et Aquitanica. Gasteiz: UPV/EHU).
Reguero-Ugarte, Urtzi. 2019. Filologiatik dialektologiara Nafarroako testu zaharretan barrena (1416-1750). Bilbo: UPV/EHU.
Reguero-Ugarte, Urtzi. 2020. Euskara nafarrari diakroniatik begira. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 617-630. Bilbo: UPV/EHU.
Satrustegi, Jose María. 1987. Euskal testu zaharrak I. Iruñea: Euskaltzaindia.
Trask, Larry. 1997. The history of Basque. Londres & New York: Routledge.
Ulibarri, Koldo. 2015. Dotrinazko Sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15971.
Zuazo, Koldo. 2008. Euskalkiak. Euskararen dialektoak. Donostia: Elkar.
Zuazo, Koldo. 2010. Sakanako euskara. Burundako hizkera. Iruñea: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuloaga, Eneko. 2017. Beheko bokalaren asimilazioaren historiarako: mendebaleko lekukotasunak. FLV 123. 167-199.
Issue
Section
Articles
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
This works is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.