NOR-NORK saileko "egin"-en hedadura geografikoa Gipuzkoan: ondorio batzuk testu zaharren azterketatik

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Argitaratua 2022-05-09
Olatz Leturiaga Angoitia

Laburpena

Saio honetan, Gipuzkoako testuetan ageri diren nor-nork saileko *ezan eta, batik bat, egin-dun adizkiei erreparatzen diet. XVI.- XVIII. mendeetako testuetako (eta bestelako monografietako) datuak sakon aztertuta, honako hau da ondorioztatu dudana: alde batetik, ez dirudi nor-nork irrealisetako egin Beterrin eta Gipuzkoa (ipar)ekialdean erabili denik. Beste aldetik, badirudi mendebaleko euskararekin harreman estuena izan duten Urola eta Goierri eskualdeetan ez zela eskualde osora hedatzen egin XVII.-XVIII. mendeetan, eta geroago iritsi dela alderdi horietako zenbait herritara: demagun, XIX. edo XX. mendeetan. Bestalde, baliteke Goierritik iritsi izana Tolosalde hego-erdialdera. Hori horrela izanik, mendebaleko berrikuntzaren espazio eta hedaduraren inguruan planteatu ez diren galdera batzuk eskaintzen ditut, aukera horietan pentsatzea ere interesgarri delakoan.

Nola aipatu

Leturiaga Angoitia, Olatz. 2022. «NOR-NORK Saileko "egin"-En Hedadura Geografikoa Gipuzkoan: Ondorio Batzuk Testu Zaharren Azterketatik». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 56 (1):1-42. https://doi.org/10.1387/asju.23401.
Abstract 392 | PDF Downloads 214

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Keywords

Dialektologia historikoa, aditz laguntzaileak, erdialdeko euskara, berrikuntza

References
Agirrebeña, Aintzane, Itziar Alberdi, Xabier Mendiguren & Asier Sarasua. 2007a. Beasaingo euskara. Beasain: Beasaingo Udala.
Agirrebeña, Aintzane, Belen Maiz, Fernando Muniozguren, Asier Sarasua & Miren Zabaleta. 2007b. Zarautz hizketan. Zarautz: Zarauzko Udala.
Agirretxe, Joxe Luix & Imanol Esnaola. 2000. Lezoko euskararen azterketa. Lezo: Lezoko Unibertsitateko Udala.
Agirretxe, Joxe Luix, Mikel Lersundi & Ortzuri Olaetxea. 2000. Pasaiako hizkera. Pasaia: Pasaiako Udala.
Akesolo, Lino. 1982. Amaseigarren mendeko euskerazko «miserere» bat. Karmel 166. 37-47.
Aldai, Gontzal. 2014. Hacia una periodización de la fragmentación del euskera occidental. FLV 118. 221-245.
Altuna, Fidel. 1995a. Loiolako dotrina. ASJU 29(2-3). 611-649.
Altuna, Fidel. 1995b. Acto contriciocoa eriotzaco orduracò: Garcia de Albeniz araiarraren araberazko eskuizkribua (1778). ASJU 29(1). 83-132.
Apalauza, Amaia. 2012. Nafarroako ipar-mendebaleko hizkeren egitura geolinguistikoa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Arakama, Jose Mari. 1994. Uharte-Arakilgo dotrina. ASJU 28(2). 659-613.
Aranburu, Pello Joxe, Marian Bidegain, Antton Idiakez & Iñaki Rezola. 1999. Jose Otxoa Arin (1672-1743), gipuzkera literarioaren aitzindari. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola, Maizpide Euskaltegia & Lazkaoko Udala.
Ariztimuño, Borja. 2013. Finite Verbal Morphology. In Mikel Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto Basque. Language Internal and Typological Approaches to Linguistic Reconstruction [= Mikroglottika 5], 359-427. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Ariztimuño, Borja. 2020. Gipuzkoako euskara zaharre(ta)tik erdialdeko euskarara. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 57-66. Bilbo: UPV/EHU.
Ariztimuño, Borja. 2021. Ohar filologikoak Azkoitiko testu aurkitu berriaz: irakurketa proposamena. ASJU. Online first argitalpena. 2021/12/30. https://doi.org/10.1387/asju.23317.
Azkue, Resurrección María. 1933. Primer apéndice de la Morfología vasca. Conjugación del verbo guipuzkoano. Euskera 14(3). 197-223.
Azurmendi, Joxe Migel. 1997. Ataungo euskara. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola, Maizpide Euskaltegia & Lazkaoko Udaleko Kultur Batzordea.
Azurmendi, Joxe Migel. 1998. Zegamako euskara. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola, Maizpide Euskaltegia & Lazkaoko Udaleko Kultur Batzordea.
Azurmendi, Xabier. 2002. San Adrian eta inguruen kondaira. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola, Maizpide Euskaltegia & Lazkaoko Udaleko Kultur Batzordea.
Bähr, Gerhard. 1925. Flexiones verbales de uso actual en Legazpia (Goyerri). Euskera 3. 73-114.
Bilbao, Gidor. 2012. Lubieta, izen berri bat euskal testuen historian. In Joseba Andoni Lakarra, Joakin Gorrotxategi & Blanca Urgell (arg.). Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra, 621-649. Bilbo: UPV/EHU.
Bilbao, Gidor. 2014. Elduaingo bertso iraingarriak. In Ricardo Gómez, Borja Ariztimuño, Gidor Bilbao, Iñaki Camino, Joseba A. Lakarra, Julen Manterola, Céline Mounole, Urtzi Reguero & Eneko Zuloaga (arg.), Euskal testu zaharren bilduma berria. Gasteiz: UPV/EHUko eskuizkribu argitaragabea.
Camino, Iñaki. 2004. Irizpide metodologikoak egungo Euskal Dialektologian. Euskera 49(1). 67-102.
Camino, Iñaki. 2008. Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. FLV 108. 209-247.
Camino, Iñaki. 2009. Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.
Camino, Iñaki. 2013. Euskalkien historiaz: Lapurdi eta Nafarroa Garaia. In Ricardo Gómez, Joakin Gorrotxategi, Joseba A. Lakarra & Céline Mounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra, 77-140. Gasteiz: UPV/EHU.
Camino, Iñaki. 2016. Amiküze eskualdeko heuskara. Bilbo: Euskaltzaindia.
Donostiako Gotzaindegia. 2022. Donostiako Elizbarrutiko Artxibo Historikoa. https://artxiboa.mendezmende.org/eu/.
Echaide, Ana M. 1984. Erizkizundi irukoitza: triple cuestionario, triple questionnaire, Euskara 1925. Bilbo: Euskaltzaindia.
EHHA = Euskaltzaindia (2014).
EKC = Euskara Institutua (2013).
Erdozia, Jose Luis. 2005. Zenbait euskal testu Nafarroan XVII. mendean. FLV 99. 307-333.
Etxabe, Karmele & Larraitz Garmendia. 2003. Zaldibiako euskara: bertako bizimodua, ohiturak eta pasadizoak. Zaldibia: Zaldibiako Udala.
Euskaltzaindia. 2014. Euskararen Herri Hizkeren Atlasa (EHHA), 6. liburukia. Bilbo: Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. 2021. Orotariko Euskal Hiztegia. 9. argit. https://www.euskaltzaindia.eus/oeh.
Euskara Institutua. 2013. Euskal Klasikoen Corpusa (EKC). Leioa: UPV/EHU. https://www.ehu.eus/ehg/kc/.
Garmendia, Larraitz & Karmele Etxabe. 2004. Ordiziako euskara: garai bateko bizimodua eta gaurko hizkuntza-egoera. Ordizia: Ordiziako Udala & Hitzaro Euskara Elkartea.
Goikoetxea, Jon. 1998 [1984]. Olerkiak. Gamiz-en olerkiak. In Hernike Knörr & Koldo Zuazo (arg.), Arabako euskararen lekukoak. Ikerketak eta testuak. Gasteiz: Eusko Legebiltzarra. 513-516.
Hurtado, Irene. 2001. Goierriko eta Tolosalde hegoaldeko hizkerak. Lazkao: Goierriko Euskal Eskola Kultur Elkartea, Maizpide Euskaltegia eta Lazkaoko Udala.
Irazusta, Juan. 1739. Doctrina Christiana eguin zuana erdaraz: Aita Gaspar Astete Jesuitac. Ipini du eusqueraz D. Juan Irazuzta, erretore Hernialdecoac. Iruñea: Joseph Joaquin Martinez.
Kaltzakorta, Jabier. 2019. Seguidillas de Navidad en euskera del Conde de Peñaflorida. Litterae Vasconicae 17. 83-124.
Labaka, Ane, Maria Eugenia Azurza & Juan Inazio Bereziartua. 1996. Lasarte-Oriako euskararen azterketa. Lasarte-Oria: Lasarte-Oriako Udala.
Lafon, René. 1943. Le système du verbe basque au XVIe siècle. Bordele: Delmas (Berrargit. faksim. Baiona & Donostia: Elkar, 1980).
Lakarra, Joseba A. 1985. Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia. ASJU 19(1). 235-282.
Lakarra, Joseba A. 1986. Bizkaiera zaharra euskalkien artean. ASJU 20(3). 639-682.
Lakarra, Joseba A. 2014. Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: Euskara Batu Zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz. In Irantzu Epelde (arg.). Euskal dialektologia: lehena eta oraina (ASJUren gehigarriak 69), 155-241. Bilbo: UPV/EHU.
Lakarra, Joseba A., Julen Manterola & Iñaki Segurola. 2019. Euskal hiztegi historiko-etimologikoa (EHHE-200). Bilbo: Euskaltzaindia.
Leturiaga, Olatz. 2020. Gipuzkoa erdialdeko pluralgileen azterketa. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 367-402. Bilbo: UPV/EHU.
Leturiaga, Olatz. Prestatzen-a. NOR-NORI-NORK irrealisak Gipuzkoan: *ezan laguntzailedun adizkietako berrikuntzak eta aldaketak.
Leturiaga, Olatz. Prestatzen-b. NOR-NORK saileko [*ezan + -zki-] egitura Gipuzkoan: irrealisetako berrikuntzaren eta -zki- pluralgilearen hedaduraz.
Lubieta, Josseph Domingo. 1728. Diccionario en Casttellano y Basquenze que sirve para la enseñanza de la bascongada. Donostia [Gidor Bilbaoren transkripzioa].
Madariaga, Juan, José Antonio Azpiazu & Jerardo Elortza. 2009. XVIII. eta XIX. mendeetako Azpeitiko euskal testu batzuk. FLV 110. 5-45.
Mitxelena, Koldo. 1954. Nota sobre algunos pasajes de Refranes y Sentencias de 1596. ASJU 1. 25-33.
Mitxelena, Koldo. 1964 [2011]. Textos arcaicos vascos. Madril: Minotauro (Berrargit. OC 12).
Mounole, Céline. 2007. Perifrasi zaharra mendebalde eta erdialdeko euskara zaharrean: azterketa kuantifikatiboa eta proposamen berria. ASJU 41(1). 67-138.
Mounole, Céline. 2015. Datibo-komunztaduraz eta laguntzaile hirupertsonalen diakroniaz. In Beatriz Fernández & Pello Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, gorazarre, 473-490. Bilbo: UPV/EHU.
Mounole, Céline. 2020. Lazarraga Eskuizkribuaren gramatika. In Gidor Bilbao, Ricardo Gómez, Joseba A. Lakarra, Julen Manterola, Céline Mounole & Blanca Urgell, Lazarraga Eskuizkribuaren edizioa eta azterketa. I. Sarrera, gramatika, hiztegia eta adizkitegia, 67-235. Bilbo: UPV/EHU.
Mounole, Céline. & Joseba A. Lakarra. 2018. Euskara Arkaikoa. In Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 345-468. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Murugarren, Luis. 1984. Una plática del Goyerri. ASJU 18(2). 185-197.
OEH = Euskaltzaindia (2021).
Ondarra, Frantzisko. 1984. Zegamako Doctrina Christiana (1741). ASJU 18(2). 3-63.
Otaegi, Beatriz. 1993. Felipe Agustin Otaegui Beizamako erretorearen eskuizkribuak (1767-1840). Beizama & Donostia: Beizamako Udala, Gipuzkoako Foru Aldundia & Kutxa Fundazioa (Berrargit. elektr., 2014. https://www.euskadi.eus/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Beatriz_Otaegi_TESIA.pdf (2021/12/07)).
Otxoa Arin, José. 1713. Doctrina Christianaren explicacioa Villa Franca Guipuzcoaco onetan euscaraz itc eguiten dan moduan. Donostia: Pedro de Ugarte.
Padilla-Moyano, Manu. 2017. Zubereraren azterketa diakronikoa (XVI-XIX. mendeak). Analyse diachronique du dialecte souletin (XVIe-XIXe siècles). Bordele & Gasteiz: Université Michel de Montaigne-Bordeaux & UPV/EHUko doktoretza-tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/26535.
Pagola, Rosa Miren, Ainhoa Beola, Itziar Iribar & Juan Jose Iribar. 1993a. Bonaparte Ondareko eskuizkribuak. Gipuzkera-1. Bilbo: Dustuko Unibertsitatea
Pagola, Rosa Miren, Ainhoa Beola, Itziar Iribar & Juan Jose Iribar. 1993b. Bonaparte Ondareko eskuizkribuak. Gipuzkera-5. Bilbo: Dustuko Unibertsitatea (Bertsio elektr.).
Pagola, Rosa Miren, Ainhoa Beola, Itziar Iribar & Juan Jose Iribar. 1993c. Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Gipuzkera-6. Bilbo: Dustuko Unibertsitatea.
Reguero, Urtzi. 2019a. Filologiatik dialektologiara Nafarroako euskarazko testu zaharretan barrena (1416-1750) (ASJUren gehigarriak 71). Bilbo: UPV/EHU.
Reguero, Urtzi. 2019b. XVIII. mendeko dotrina argitaragabe bat: aurkezpena eta edizioa. ASJU 53(1-2). 225-359. https://doi.org/10.1387/asju.22417.
Salaberri Zaratiegi, Patxi, Juan Jose Zubiri & Iker Salaberri Izko. 2021. Jose Ramon Minondo goizuetarraren gutunak. Olaberria (Oiartzun). 1790-1807. Edizioa (IKER 42). Bilbo: Euskaltzaindia.
Santazilia, Ekaitz. 2020. Artxibora itzultzearen garrantziaz. Maria Angela de Txakartegiren 1775eko Mutrikuko gutuntxoa. Lapurdum 17. 271-281. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3584.
Sarasola, Ibon. 1983. Contribución al estudio y edición de textos antiguos vascos. ASJU 17. 69-212.
Satrustegi, José María. 1975. El cebo para la caza del zorro en un documento vasco del siglo XVIII. FLV 21. 237-246.
Satrustegi, José María. 1979. Plática vasca del año 1778 en un proceso de Fuenterrabía. FLV 32. 287-302.
Satrustegi, José María. 1983a. Lasarteko bertso paper zahar bat (1716). In Piarres Laffiteri omenaldia (IKER 2), 571-581. Bilbo: Euskaltzaindia.
Satrustegi, José María. 1983b. Epistolario vasco del siglo XVIII. ASJU 17. 3-24.
Satrustegi, José María. 1987. Euskal testu zaharrak I. Bilbo: Euskaltzaindia.
Satrustegi, José María. 1995. Texto bilingüe de una canción amorosa guipuzcoana del siglo XVIII. FLV 68. 37-50.
Ugarte, Jose Luis & Iñaki Aldekoa. 2007. Antzerkiaren transkripzioa eta hainbat ohar. Egan 60 (1-2). 73-91.
Urgell, Blanca. 2020. Arabako euskara zer da? Gogoetak euskalkien mugez eta haien sailkapenaz. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 701-736. Bilbo: UPV/EHU.
Urkizu, Patri. 2009. Un texto olvidado del siglo XVII: Sumario brebea… (Azkoitia, 1614). Revista de lenguas y literaturas catalana, gallega y vasca 14. 207-217.
Zavala, Antonio. 1964. Jose Vicente de Echagaray. Festara. (Bere bertso guzien bilduma). Tolosa: Auspoa.
Zuazo, Koldo. 2010. Sakanako euskara. Burundako hizkera. Iruñea & Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuazo, Koldo. 2017. Mendebaleko euskara. Donostia: Elkar.
Zuloaga, Eneko. 2019a. Mendebaleko euskararen azterketa dialektologiko-diakronikorantz. Gasteiz: UPV/EHUko doktoretza-tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/49846.
Zuloaga, Eneko. 2019b. Pedro José Aldazabalen euskal testuak: edizioa eta filologia-gaiak. ASJU 53(1-2). 361-445. https://doi.org/10.1387/asju.22418.
Atala
Artikuluak