Mugurutza, Gorrotxategi eta beste etimologia zenbait: eskuinak ez dakar zorionik
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Argitaratua
2025-01-29
Julen Manterola
https://orcid.org/0000-0002-2381-183X
Laburpena
Mugurutza eta Gorrotxategi deituren lehen osagaia mukuru eta gurutze hitzekin lotu zituen Mitxelenak. Artikulu honek bestelako azalpen etimologiko bat ematen die abizenoi, Mugaburu eta gorri izenekin lotuz, hurrenez hurren. Irulegiko Eskuko testuaren euskararen bidezko interpretazioa ebaluatzen dute ondoko atalek: horretarako, Lekuine herri-izenaren eta eskuin izen arruntaren xehetasun etimologikoak argitzen dira; helburua da on adjektiboarekin lexikalizatuta dauden sintagmen historia xehea egitea, zorion-enarekin erkatzeko. Metodo konparatiboa gogora ekartzen da horrela, kasu honetan hizkuntza beraren barruko garai ezberdinetako elementuak konparatuz; latin-erromantzezko adibide batek osatzen du azalpena. Ondorioa da ez dagoela aski oinarririk duela 2.100 urteko idazkuneko sorion segmentu segida euskarazko zorion sintagmarekin berdintzeko, eta, datu gehigarririk izan ezean, haien itxurazko antza pareidolia linguistiko huts bati zor zaiola.
Nola aipatu
Manterola, Julen. 2025. «Mugurutza, Gorrotxategi Eta Beste Etimologia Zenbait: Eskuinak Ez Dakar Zorionik». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 57 ((1-2):649-69. https://doi.org/10.1387/asju.25970.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
References
Agirre-Mauleon, Juantxo (arg.). 2022. Irulegi. Irulegiko eskua, K.a. I. mendeko lekukotasun epigrafiko bat Aranguren ibarrean. Donostia: Aranzadi.
Aiestaran, Mattin, Javier Velaza & Joaquín Gorrochategui. 2023. La mano de Irulegi [hitzaldia, 2023-02-10]. Aranzadiren XXI. Arkeologia Jardunaldiak. Irulegi, indusketa arkeologiko baten kronika. Donostia: Aranzadi, San Telmo. https://www.youtube.com/watch?v=x0QvMh8JNHU (2023-07-31).
Astarloa, Pablo Pedro. 1803. Apología de la lengua bascongada, ó Ensayo crítico filosófico de su perfección y antigüedad sobre todas las que se conocen. Madrid: Gerónimo Ortega.
Aurrekoetxea, Gotzon & Xarles Videgain (zuz.). 2018, 2019. Euskararen Herri Hizkeren Atlasa, 9. eta 10. libk. Bilbo: Euskaltzaindia.
Azkue, Resurrección María de. 1923-1925. Morfología Vasca. Euskera 4-5-6 (Berrargit. Donostia: Sendoa & Euskaltzaindia, 1982).
Basauri, Jon. 2022. Soraluzeko leku-izen hautatuak. Gasteiz: UPV/EHUko gradu amaierako lana.
Belasko, Mikel. 1999. Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra: apellidos navarros. Iruñea: Pamiela.
Belasko, Mikel. 2000. Diccionario etimológico de los nombres de los montes y ríos de Navarra. Iruñea: Pamiela.
Buck, Carl Darling. 1949. A dictionary of selected synonyms in the principal indo-european languages: a contribution to the history of ideas. Chicago: University of Chicago Press.
Campbell, Lyle & William Poser. 2008. Language Classification: History and Method. Cambridge: Cambridge University Press.
Ciérvide, Ricardo. 1970. El Romance Navarro Antiguo. FLV 6. 269-370.
Conde-Egia, Eider. 2022. Artikulu tematikoa: Idazketa eskuan [dibulgazio artikulua, 2022-11-14]. Aranzadi Zientzia Elkartea. www.aranzadi.eus/eu/idazketa-eskuan (2023-08-06).
Corominas, Joan & José Antonio Pascual. 1980-1991. Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madril: Gredos.
DCECH = Corominas & Pascual (1980-1991).
DEVRI = Ménard (2023).
Durkin, Philip. 2009. The Oxford guide to etymology. Oxford: Oxford University Press.
EHHA = Aurrekoetxea & Videgain (2018, 2019).
EHHE = Lakarra, Manterola & Segurola (2019).
Eleizalde, Luis de. 1933. Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas. RIEV 24(2). 283-303.
EODA = Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. Euskal Onomastikaren Datutegia. Bilbo: Euskaltzaindia. https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak/onomastika (2023-08-06).
Eys, Willem Jan van. 1873. Dictionnaire basque-français. Paris, Londres: Maisonneuve, Williams & Nordgate.
Ferrer i Jané, Joan. 2020. Las escrituras epicóricas de la península ibérica. Paleohispánica 20. 969-1016.
FEW = Wartburg et al. (1922-2002).
FHV = Mitxelena (1977).
Garate, Justo. 1972. Dos raíces geminadas en el vocablo “Guipúzcoa”. FLV 1. 133-148.
Gavel, Henri. 1921. Éléments de phonétique basque. RIEV 12(1). 1-536 (1. argit., Paris: Édouard Champion, 1920).
González de Durana, Francisco Javier & Kosme Barañano. 1981. Relación toponímica general de Galdácano. Kobie 11. 469-496.
Gorrochategui, Joaquín. 2023. La mano de Irulegi, un singular epígrafe vascón del s. I a. C. [hitzaldia, 2023-4-18]. Begiradak Hitzaldi Zikloa. Gasteiz: EHU. https://ehutb.ehu.es/video/64412af3af19239c741221e3 (2023-08-06).
Hualde, José Ignacio. 2006. Analogy and other types of non-phonetic change in Bizkaian Basque. ASJU 40(1-2). 449-469.
Lakarra, Joseba, Julen Manterola & Iñaki Segurola. 2019. Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lasa, Iratxe. 2005-2008. Erandioko leku-izenak. Erandio: Erandioko Udala. https://www.toponimia.biz/erandio/?t=244&o=c&r=02&h=eu (2023-07-31).
Lasa, Iratxe. 2009. Erandioko leku-izenak. Gure herriko hainbat leku-izenen bilakaera ulertzeko gida. Erandio: Erandioko Udala.
Manterola, Julen. 2015. Euskal morfologia historikorako: artikuluak eta erakusleak. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15848.
Manterola, Julen. 2023. Euskararen historia: “hasieratik” XXI. mendera arte [hitzaldia, 2023-01-11]. Arrasate: ISEA Kooperatiba Elkartea.
Martínez de Madina Salazar, Elena. 2010. Gasteizko toponimia III. Gasteizko Ubarrundia (Onomasticon Vasconiae 29). Bilbo: Euskaltzaindia.
Martyrosian, Hrach. 2010. Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon. Leiden: Brill.
Ménard, Martial. 2023. Le dictionnaire diachronique du breton. Hervé Le Bihan & Divy Kervella (zuz.). Kuzul ar Brezhoneg. http://devri.bzh/ (2023-07-31).
Mitxelena, Koldo. 1973. Apellidos vascos. 3. argit. zuzendu eta zabaldua. Donostia: Txertoa.
Mitxelena, Koldo. 1977. Fonética histórica vasca. 2. argit. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia (1. argit., 1961; berrargit. ASJUren Gehigarriak 4, 1990).
Mitxelena, Koldo & Ibon Sarasola. 1987-2005. Orotariko Euskal Hiztegia / Diccionario General Vasco, 16 lib. Bilbo: Euskaltzaindia (11. argit. elektr. 2023: http://www.euskaltzaindia.eus/oeh).
Morf = Azkue (1923-1925).
OEH = Mitxelena & Sarasola (1987-2005).
Ros, Ander. 1999-2005. Galdakako toponimia. Galdakaoko Udala. https://www.galdakao.eus/Documentos/EuskerazBizi/GALDAKAOKO%20TOPONIMIA.pdf (2023-08-06).
Salaberri, Patxi. 2004. Nafarroa Behereko herrien izenak. Lekukotasunak eta etimologia. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Salaberri, Patxi. 2009. Izen ttipiak euskaraz (Onomasticon Vasconiae 26). Bilbo: Euskaltzaindia.
Salaberri, Patxi. 2015. Araba / Álava. Los nombres de nuestros pueblos. Bilbo: Euskaltzaindia & Arabako Foru Aldundia.
Salaberri, Patxi & Luis Mari Zaldua. 2020. Gipuzkoako herrien izenak. Lekukotasunak eta etimologia. Bilbo: Euskaltzaindia.
Schuchardt, Hugo. 1912. Zur methodischen Erforschung der Sprachverwandtschaft (Nubisch und Baskisch). RIEV 6(3). 267-281.
Trask, Robert Lawrence. 2008. Etymological Dictionary of Basque. Sussex: University of Sussex. Max W. Wheelerek sarean argitaratzekoko editatua. http://www.sussex.ac.uk/english/documents/lxwp23-08-edb.pdf (2023/08/06).
Trask, Robert Lawrence. 2015. Historical Linguistics, third edition. Robert McColl Millarek editatua. Routledge: London & New York.
Ugarte, Félix M.ª & Iñaki Zumalde. 1976. Oinatiko toponimia edo leku-izenak. Euskera 21. 101-108.
Uhlenbeck, Christianus Cornelius. 1927. Baskisch elkar. Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Afdeeling Letterkunde 63. 179-182.
Velaza, Javier. 2023. La mano de Irulegi y la epigrafía vascónica [hitzaldia, 2023-02-20]. Madril: UNED.
https://canal.uned.es/video/63f4910561d0d235712bff62 (2023-08-06).
Wartburg, Walther von et al. 1922-2002. Französisches Etymologisches Wörterbuch. Eine darstellung des galloromanischen sprachschatzes, 25 lib. Bonn, Heidelberg, Leipzig-Berlin & Bäle: Klopp, Winter, Teubner & Zbinden.
Aiestaran, Mattin, Javier Velaza & Joaquín Gorrochategui. 2023. La mano de Irulegi [hitzaldia, 2023-02-10]. Aranzadiren XXI. Arkeologia Jardunaldiak. Irulegi, indusketa arkeologiko baten kronika. Donostia: Aranzadi, San Telmo. https://www.youtube.com/watch?v=x0QvMh8JNHU (2023-07-31).
Astarloa, Pablo Pedro. 1803. Apología de la lengua bascongada, ó Ensayo crítico filosófico de su perfección y antigüedad sobre todas las que se conocen. Madrid: Gerónimo Ortega.
Aurrekoetxea, Gotzon & Xarles Videgain (zuz.). 2018, 2019. Euskararen Herri Hizkeren Atlasa, 9. eta 10. libk. Bilbo: Euskaltzaindia.
Azkue, Resurrección María de. 1923-1925. Morfología Vasca. Euskera 4-5-6 (Berrargit. Donostia: Sendoa & Euskaltzaindia, 1982).
Basauri, Jon. 2022. Soraluzeko leku-izen hautatuak. Gasteiz: UPV/EHUko gradu amaierako lana.
Belasko, Mikel. 1999. Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra: apellidos navarros. Iruñea: Pamiela.
Belasko, Mikel. 2000. Diccionario etimológico de los nombres de los montes y ríos de Navarra. Iruñea: Pamiela.
Buck, Carl Darling. 1949. A dictionary of selected synonyms in the principal indo-european languages: a contribution to the history of ideas. Chicago: University of Chicago Press.
Campbell, Lyle & William Poser. 2008. Language Classification: History and Method. Cambridge: Cambridge University Press.
Ciérvide, Ricardo. 1970. El Romance Navarro Antiguo. FLV 6. 269-370.
Conde-Egia, Eider. 2022. Artikulu tematikoa: Idazketa eskuan [dibulgazio artikulua, 2022-11-14]. Aranzadi Zientzia Elkartea. www.aranzadi.eus/eu/idazketa-eskuan (2023-08-06).
Corominas, Joan & José Antonio Pascual. 1980-1991. Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madril: Gredos.
DCECH = Corominas & Pascual (1980-1991).
DEVRI = Ménard (2023).
Durkin, Philip. 2009. The Oxford guide to etymology. Oxford: Oxford University Press.
EHHA = Aurrekoetxea & Videgain (2018, 2019).
EHHE = Lakarra, Manterola & Segurola (2019).
Eleizalde, Luis de. 1933. Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas. RIEV 24(2). 283-303.
EODA = Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. Euskal Onomastikaren Datutegia. Bilbo: Euskaltzaindia. https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak/onomastika (2023-08-06).
Eys, Willem Jan van. 1873. Dictionnaire basque-français. Paris, Londres: Maisonneuve, Williams & Nordgate.
Ferrer i Jané, Joan. 2020. Las escrituras epicóricas de la península ibérica. Paleohispánica 20. 969-1016.
FEW = Wartburg et al. (1922-2002).
FHV = Mitxelena (1977).
Garate, Justo. 1972. Dos raíces geminadas en el vocablo “Guipúzcoa”. FLV 1. 133-148.
Gavel, Henri. 1921. Éléments de phonétique basque. RIEV 12(1). 1-536 (1. argit., Paris: Édouard Champion, 1920).
González de Durana, Francisco Javier & Kosme Barañano. 1981. Relación toponímica general de Galdácano. Kobie 11. 469-496.
Gorrochategui, Joaquín. 2023. La mano de Irulegi, un singular epígrafe vascón del s. I a. C. [hitzaldia, 2023-4-18]. Begiradak Hitzaldi Zikloa. Gasteiz: EHU. https://ehutb.ehu.es/video/64412af3af19239c741221e3 (2023-08-06).
Hualde, José Ignacio. 2006. Analogy and other types of non-phonetic change in Bizkaian Basque. ASJU 40(1-2). 449-469.
Lakarra, Joseba, Julen Manterola & Iñaki Segurola. 2019. Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lasa, Iratxe. 2005-2008. Erandioko leku-izenak. Erandio: Erandioko Udala. https://www.toponimia.biz/erandio/?t=244&o=c&r=02&h=eu (2023-07-31).
Lasa, Iratxe. 2009. Erandioko leku-izenak. Gure herriko hainbat leku-izenen bilakaera ulertzeko gida. Erandio: Erandioko Udala.
Manterola, Julen. 2015. Euskal morfologia historikorako: artikuluak eta erakusleak. Gasteiz: UPV/EHUko doktorego tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15848.
Manterola, Julen. 2023. Euskararen historia: “hasieratik” XXI. mendera arte [hitzaldia, 2023-01-11]. Arrasate: ISEA Kooperatiba Elkartea.
Martínez de Madina Salazar, Elena. 2010. Gasteizko toponimia III. Gasteizko Ubarrundia (Onomasticon Vasconiae 29). Bilbo: Euskaltzaindia.
Martyrosian, Hrach. 2010. Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon. Leiden: Brill.
Ménard, Martial. 2023. Le dictionnaire diachronique du breton. Hervé Le Bihan & Divy Kervella (zuz.). Kuzul ar Brezhoneg. http://devri.bzh/ (2023-07-31).
Mitxelena, Koldo. 1973. Apellidos vascos. 3. argit. zuzendu eta zabaldua. Donostia: Txertoa.
Mitxelena, Koldo. 1977. Fonética histórica vasca. 2. argit. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia (1. argit., 1961; berrargit. ASJUren Gehigarriak 4, 1990).
Mitxelena, Koldo & Ibon Sarasola. 1987-2005. Orotariko Euskal Hiztegia / Diccionario General Vasco, 16 lib. Bilbo: Euskaltzaindia (11. argit. elektr. 2023: http://www.euskaltzaindia.eus/oeh).
Morf = Azkue (1923-1925).
OEH = Mitxelena & Sarasola (1987-2005).
Ros, Ander. 1999-2005. Galdakako toponimia. Galdakaoko Udala. https://www.galdakao.eus/Documentos/EuskerazBizi/GALDAKAOKO%20TOPONIMIA.pdf (2023-08-06).
Salaberri, Patxi. 2004. Nafarroa Behereko herrien izenak. Lekukotasunak eta etimologia. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Salaberri, Patxi. 2009. Izen ttipiak euskaraz (Onomasticon Vasconiae 26). Bilbo: Euskaltzaindia.
Salaberri, Patxi. 2015. Araba / Álava. Los nombres de nuestros pueblos. Bilbo: Euskaltzaindia & Arabako Foru Aldundia.
Salaberri, Patxi & Luis Mari Zaldua. 2020. Gipuzkoako herrien izenak. Lekukotasunak eta etimologia. Bilbo: Euskaltzaindia.
Schuchardt, Hugo. 1912. Zur methodischen Erforschung der Sprachverwandtschaft (Nubisch und Baskisch). RIEV 6(3). 267-281.
Trask, Robert Lawrence. 2008. Etymological Dictionary of Basque. Sussex: University of Sussex. Max W. Wheelerek sarean argitaratzekoko editatua. http://www.sussex.ac.uk/english/documents/lxwp23-08-edb.pdf (2023/08/06).
Trask, Robert Lawrence. 2015. Historical Linguistics, third edition. Robert McColl Millarek editatua. Routledge: London & New York.
Ugarte, Félix M.ª & Iñaki Zumalde. 1976. Oinatiko toponimia edo leku-izenak. Euskera 21. 101-108.
Uhlenbeck, Christianus Cornelius. 1927. Baskisch elkar. Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Afdeeling Letterkunde 63. 179-182.
Velaza, Javier. 2023. La mano de Irulegi y la epigrafía vascónica [hitzaldia, 2023-02-20]. Madril: UNED.
https://canal.uned.es/video/63f4910561d0d235712bff62 (2023-08-06).
Wartburg, Walther von et al. 1922-2002. Französisches Etymologisches Wörterbuch. Eine darstellung des galloromanischen sprachschatzes, 25 lib. Bonn, Heidelberg, Leipzig-Berlin & Bäle: Klopp, Winter, Teubner & Zbinden.
Zenbakia
Atala
Artikuluak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa lizentzia baten mende dago.