Euskararen lerrokadura ergatiboaren sorreraz
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Argitaratua
2021-03-04
Mikel Martínez Areta
Laburpena
Lan honetan, euskararen lerrokadura morfologiko ergatiboaren sorrera ikertzen da. Hau eragin zuen prozesua akitaniera eta latinarekiko kontaktuaren hasiera baino lehenago kokatu behar dugu, aitzineuskararen uneren batean.
Trask-en (1977) proposamenari jarraikiz, onartuko da orainaldiko joskeretako eta lehenaldi/irrealiseko joskera askotako aditz jokatu iragankorren hasierako slot-a P-ak (= Patient) okupatzen duenez, “today’s morphology is yesterday’s syntax” Givón-en printzipioa (adib. nator < *ni da-tor) aplikatuz aditz jokatu iragankorrok predikatu pasiboetatik datozela (adib. nakus ‘nakusa’ < *ni da-kus ‘ni ikusia naiz’).
Aurrekoa onartzeak euskal hizkuntzalaritzaren arazo morfologiko eta sintaktiko klasiko batzuei konponbide bat eskain diezaieke, hala nola ergatibitate hautsia, izen-deklinabideko -k marka ergatiboaren sorrera, jatorri ez-izenordainezkoko -t eta -k komunztadura marken sorrera, eta aditu gehienek onarturiko AVO > AOV osagai-hurrenkeraren aldaketa.Nola aipatu
Martínez Areta, Mikel. 2021. «Euskararen Lerrokadura Ergatiboaren Sorreraz». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 53 (1/2):183-223. https://doi.org/10.1387/asju.22416.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
References
Aldai, Gontzal. 2000. Split ergativity in Basque. The pre-Basque antipassive-imperfective hypothesis. Folia Linguistica Historica 21. 31-98.
Aldai, Gontzal. 2009. Is Basque morphologically ergative? Western Basque vs. Eastern Basque. Studies in Language 33. 783-831.
Ariztimuño, Borja. 2013a. Finite verbal morphology. In Mikel Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-internal and typological approaches to linguistic reconstruction, 359-427. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Ariztimuño, Borja. 2013b. Euskal aditz jokatuaren osaeraz eta jatorriaz zenbait ohar. In Ricardo Gómez, Joaquín Gorrochategui, Joseba A. Lakarra & Céline Mounole (arg.), Koldo Mitxelenaren III. Biltzarra, 41-60. Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Bakker, Peter. 1984. The order of affixes in the Basque synthetic verb. ASJU 18(2). 63-87.
Bhat, D. N. Shankara. 1999. The prominence of tense, aspect and mood. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Bhat, D. N. Shankara. 2004. Pronouns. Oxford: Oxford University Press.
Bynon, Theodora. 1992. Pronominal attrition, clitic doubling and typological change. Folia Linguistica Historica 13. 27-63.
Carlson, Robert. 1994. A grammar of Supyire. Berlin: Mouton de Gruyter.
Comrie, Bernard. 1981. Aspect and voice: some reflections on perfect and passive. In Philip Fedeschi & Annie Zaenen (arg.), Syntax and semantics (Vol. 14). Tense and aspect, 65-78. New York, Londres, Toronto, Sydney & San Francisco: Academic Press.
Corbett, Greville G. 2006. Agreement. Cambridge: Cambridge University Press.
Dixon, Robert M. 1994. Ergativity. Cambridge: Cambridge University Press.
Euskaltzaindia. 1987. Euskal gramatika. Lehen urratsak II. Bilbo: Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. 1987-2005. Orotariko euskal hiztegia. Bilbo: Euskaltzaindia. 6. argit. 2019: https://www.euskaltzaindia.eus/oeh (2020/07/12).
Fuβ, Eric. 2005. The rise of agreement. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Givon, Talmy. 1976. Topic, pronoun and grammatical agreement. In Charles N. Li (arg.), Subject and topic, 149-188. New York, San Francisco & Londres: Academic Press.
Gómez, Ricardo & Sainz, Koldo. 1995. On the origin of the finite forms of the Basque verb. In José Ignacio Hualde, Joseba A. Lakarra & Robert L. Trask (arg.), Towards a history of the Basque language, 235-274. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Heath, Jeffrey. 1977. Remarks on Basque verbal morphology. In William A. Douglass & Richard W. Etulain (arg.), Anglo-American contributions to Basque studies: essays in honor of Jon Bilbao, 193-201. Reno: University of Nevada.
Hsu McWilliam, Michelle. 2009. Chambers Chinese grammar. Edinburgh: Chambers.
Lafon, Rene. 1943. Le systeme du verbe basque au XVIe siècle. Bordele: Delmas (Berrargit. faksim. Baiona & Donostia: Elkar, 1980).
Lakarra, Joseba A. 1996. Refranes y sentencias (1596). Ikerketa eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lakarra, Joseba A. 2005. Prolegomenos a la reconstrucción de segundo grado y al análisis del cambio tipológico en (proto)vasco. Palaeohispanica 5. 407-470.
Lakarra, Joseba A. 2006. Notas sobre iniciales, cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco. In Joseba A. Lakarra & José Ignacio Hualde (arg.), R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoak (= ASJU 40), 561-621. Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Lakarra, Joseba A. 2008. Aitzineuskararen gramatikarantz (malkar eta osinetan zehar). In Xabier Artiagoitia & Joseba A. Lakarra (arg.), Gramatika jaietan. Patxi Goenagaren omenez (ASJUren Gehigarriak 51), 451-490. Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Li, Charles N. & Thompson, Sandra A. 1976. Subject and topic: a new typology of language. In Charles N. Li (arg.), Subject and topic, 457-489. New York, San Francisco & Londres: Academic Press.
Li, Eden Sum-hung. 2005. Voice in Chinese. A systematic functional perspective. Function of Language 12(2). 181-203.
Martínez Areta, Mikel. 2013. Ergatibitate hautsiaz. Zergatik ote da orainaldia iraganaldi/ irrealisa baino ergatiboa? In Ricardo Gómez, Joaquín Gorrochategui, Joseba A. Lakarra & Céline Mounole (arg.), Koldo Mitxelenaren III. Biltzarra, 353-367. Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Martínez Areta, Mikel. 2019. Latin and Romance influence on the Basque verbal morphosyntax (prestatzen).
Mithun, Marianne. 1992. Is basic word order universal? In Doris L. Payne (arg.), Pragmatics of word order flexivility, 15-61. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Mitxelena, Koldo. 1953. Apellidos vascos. Zarautz: Icharopena (Berrargit. Donostia: Txertoa, 1997).
Mitxelena, Koldo. 1961. Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia (2. argit. osatua, 1977. Berrargit. in ASJUren Gehigarriak 4, Donostia: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua & Gipuzkoako Foru Aldundia, 1990).
Mitxelena, Koldo. 1964. Textos arcaicos vascos. Minotauro (Berrargit. in ASJUren Gehigarriak 11, Donostia: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua & Gipuzkoako Foru Aldundia, 1990).
Mitxelena, Koldo. 1981. Lengua común y dialectos vascos (Berrargit. in Palabras y textos, Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua, 1987, 35-55).
Mounole, Céline. 2008. Sintaxi diakronikoa eta aditz multzoaren garapena: inperfektibozko perifrasiaren sorreraz. ASJU 51(1/2). 585-603.
Mounole, Céline. 2014. Le verbe basque ancien: étude philologique et diachronique (= ASJU 48). Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Mounole, Céline. 2015. Datibo-komunztaduraz eta laguntzaile hirupertsonalen diakroniaz. In Beatriz Fernandez & Pello Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, gorazarre, 473-490. Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Norman, Jerry. 1988. Chinese. Cambridge: Cambridge University Press.
Oregi Aranburu, Josu. 1974. Euskal aditzaz zenbait gogoeta. Fontes Linguae Vasconum 17. 265-283.
Ormaetxea, Txipi. 2002. Aramaioko euskara. Aramaio & Gasteiz: Aramaioko Udala & Arabako Foru Aldundia.
Ortiz de Urbina, Jon. 1989. Parameters in the grammar of Basque. Dordrecht: Foris Publications.
Oyharcabal, Bernard. 1991. La pastorale souletine. Edition critique de Charlemagne (ASJUren Gehigarriak 16). Donostia: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua & Gipuzkoako Foru Aldundia.
Palmer, Frank R. 2001. Mood and modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Payne, Doris L. 1992. Nonidentifiable information and pragmatic order rules in ’O’odham. In Doris L. Payne (arg.), Pragmatics of word order flexivility, 137-166. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Rijk, Rudolf P. G. de. 1992. ‘Nunc’ Vasconice. ASJU 26(3). 695-724.
Santazilia, Ekaitz. 2013. Noun morphology. In Mikel Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-internal and typological approaches to linguistic reconstruction, 223-281. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Schuchardt, Hugo. 1893. Baskische Studien I: Uber die Entstehung der Bezugsformen des Baskischen Zeitworts. Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosofisch-Historische Classe 42. 1-82.
Silverstein, Michael. 1976. Hierarchy of features and ergativity. In Robert M. Dixon (arg.), Grammatical categories in Australian languages (Linguistic Series, 22), 112-171. Canberra: Australian Institute of Aboriginal Studies.
Sun, Chaofen. 2006. Chinese. A linguistic introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Trask, Robert L. 1977. Hystorical syntax and Basque verbal morphology: two hypotheses. In William A. Douglass & Richard W. Etulain (arg.), Anglo-American contributions to Basque studies: essays in honor of Jon Bilbao, 203-217. Reno: University of Nevada.
Trask, Robert L. 1979. On the origins of ergativity. In Frans Plank (arg.), Ergativity. Towards a theory of grammatical relations, 385-404. Londres, New York, Toronto, Sydney & San Francisco: Academic Press.
Trask, Robert L. 1997. The history of Basque. Londres: Routledge.
Trask, Robert L. 2002. Ergativity and accusativity in Basque. In Kristin Davidse & Beatrice Lamiroy (arg.), The nominative & accusative and their counterparts, 265-284. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Urgell, Blanca. 2006. Para la historia del sustantivo verbal en vasco. In Joseba A. Lakarra & José Ignacio Hualde (arg.), R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoak (= ASJU 40), 921-948. Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Zuazo, Koldo & Urtzi Goiti. 2016. Uribe Kosta, Txorierri eta Mungialdeko euskara. Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Aldai, Gontzal. 2009. Is Basque morphologically ergative? Western Basque vs. Eastern Basque. Studies in Language 33. 783-831.
Ariztimuño, Borja. 2013a. Finite verbal morphology. In Mikel Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-internal and typological approaches to linguistic reconstruction, 359-427. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Ariztimuño, Borja. 2013b. Euskal aditz jokatuaren osaeraz eta jatorriaz zenbait ohar. In Ricardo Gómez, Joaquín Gorrochategui, Joseba A. Lakarra & Céline Mounole (arg.), Koldo Mitxelenaren III. Biltzarra, 41-60. Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Bakker, Peter. 1984. The order of affixes in the Basque synthetic verb. ASJU 18(2). 63-87.
Bhat, D. N. Shankara. 1999. The prominence of tense, aspect and mood. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Bhat, D. N. Shankara. 2004. Pronouns. Oxford: Oxford University Press.
Bynon, Theodora. 1992. Pronominal attrition, clitic doubling and typological change. Folia Linguistica Historica 13. 27-63.
Carlson, Robert. 1994. A grammar of Supyire. Berlin: Mouton de Gruyter.
Comrie, Bernard. 1981. Aspect and voice: some reflections on perfect and passive. In Philip Fedeschi & Annie Zaenen (arg.), Syntax and semantics (Vol. 14). Tense and aspect, 65-78. New York, Londres, Toronto, Sydney & San Francisco: Academic Press.
Corbett, Greville G. 2006. Agreement. Cambridge: Cambridge University Press.
Dixon, Robert M. 1994. Ergativity. Cambridge: Cambridge University Press.
Euskaltzaindia. 1987. Euskal gramatika. Lehen urratsak II. Bilbo: Euskaltzaindia.
Euskaltzaindia. 1987-2005. Orotariko euskal hiztegia. Bilbo: Euskaltzaindia. 6. argit. 2019: https://www.euskaltzaindia.eus/oeh (2020/07/12).
Fuβ, Eric. 2005. The rise of agreement. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Givon, Talmy. 1976. Topic, pronoun and grammatical agreement. In Charles N. Li (arg.), Subject and topic, 149-188. New York, San Francisco & Londres: Academic Press.
Gómez, Ricardo & Sainz, Koldo. 1995. On the origin of the finite forms of the Basque verb. In José Ignacio Hualde, Joseba A. Lakarra & Robert L. Trask (arg.), Towards a history of the Basque language, 235-274. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Heath, Jeffrey. 1977. Remarks on Basque verbal morphology. In William A. Douglass & Richard W. Etulain (arg.), Anglo-American contributions to Basque studies: essays in honor of Jon Bilbao, 193-201. Reno: University of Nevada.
Hsu McWilliam, Michelle. 2009. Chambers Chinese grammar. Edinburgh: Chambers.
Lafon, Rene. 1943. Le systeme du verbe basque au XVIe siècle. Bordele: Delmas (Berrargit. faksim. Baiona & Donostia: Elkar, 1980).
Lakarra, Joseba A. 1996. Refranes y sentencias (1596). Ikerketa eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lakarra, Joseba A. 2005. Prolegomenos a la reconstrucción de segundo grado y al análisis del cambio tipológico en (proto)vasco. Palaeohispanica 5. 407-470.
Lakarra, Joseba A. 2006. Notas sobre iniciales, cambio tipológico y prehistoria del verbo vasco. In Joseba A. Lakarra & José Ignacio Hualde (arg.), R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoak (= ASJU 40), 561-621. Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Lakarra, Joseba A. 2008. Aitzineuskararen gramatikarantz (malkar eta osinetan zehar). In Xabier Artiagoitia & Joseba A. Lakarra (arg.), Gramatika jaietan. Patxi Goenagaren omenez (ASJUren Gehigarriak 51), 451-490. Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Li, Charles N. & Thompson, Sandra A. 1976. Subject and topic: a new typology of language. In Charles N. Li (arg.), Subject and topic, 457-489. New York, San Francisco & Londres: Academic Press.
Li, Eden Sum-hung. 2005. Voice in Chinese. A systematic functional perspective. Function of Language 12(2). 181-203.
Martínez Areta, Mikel. 2013. Ergatibitate hautsiaz. Zergatik ote da orainaldia iraganaldi/ irrealisa baino ergatiboa? In Ricardo Gómez, Joaquín Gorrochategui, Joseba A. Lakarra & Céline Mounole (arg.), Koldo Mitxelenaren III. Biltzarra, 353-367. Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Martínez Areta, Mikel. 2019. Latin and Romance influence on the Basque verbal morphosyntax (prestatzen).
Mithun, Marianne. 1992. Is basic word order universal? In Doris L. Payne (arg.), Pragmatics of word order flexivility, 15-61. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Mitxelena, Koldo. 1953. Apellidos vascos. Zarautz: Icharopena (Berrargit. Donostia: Txertoa, 1997).
Mitxelena, Koldo. 1961. Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia (2. argit. osatua, 1977. Berrargit. in ASJUren Gehigarriak 4, Donostia: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua & Gipuzkoako Foru Aldundia, 1990).
Mitxelena, Koldo. 1964. Textos arcaicos vascos. Minotauro (Berrargit. in ASJUren Gehigarriak 11, Donostia: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua & Gipuzkoako Foru Aldundia, 1990).
Mitxelena, Koldo. 1981. Lengua común y dialectos vascos (Berrargit. in Palabras y textos, Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua, 1987, 35-55).
Mounole, Céline. 2008. Sintaxi diakronikoa eta aditz multzoaren garapena: inperfektibozko perifrasiaren sorreraz. ASJU 51(1/2). 585-603.
Mounole, Céline. 2014. Le verbe basque ancien: étude philologique et diachronique (= ASJU 48). Gasteiz: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Mounole, Céline. 2015. Datibo-komunztaduraz eta laguntzaile hirupertsonalen diakroniaz. In Beatriz Fernandez & Pello Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, gorazarre, 473-490. Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Norman, Jerry. 1988. Chinese. Cambridge: Cambridge University Press.
Oregi Aranburu, Josu. 1974. Euskal aditzaz zenbait gogoeta. Fontes Linguae Vasconum 17. 265-283.
Ormaetxea, Txipi. 2002. Aramaioko euskara. Aramaio & Gasteiz: Aramaioko Udala & Arabako Foru Aldundia.
Ortiz de Urbina, Jon. 1989. Parameters in the grammar of Basque. Dordrecht: Foris Publications.
Oyharcabal, Bernard. 1991. La pastorale souletine. Edition critique de Charlemagne (ASJUren Gehigarriak 16). Donostia: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua & Gipuzkoako Foru Aldundia.
Palmer, Frank R. 2001. Mood and modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Payne, Doris L. 1992. Nonidentifiable information and pragmatic order rules in ’O’odham. In Doris L. Payne (arg.), Pragmatics of word order flexivility, 137-166. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Rijk, Rudolf P. G. de. 1992. ‘Nunc’ Vasconice. ASJU 26(3). 695-724.
Santazilia, Ekaitz. 2013. Noun morphology. In Mikel Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-internal and typological approaches to linguistic reconstruction, 223-281. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Schuchardt, Hugo. 1893. Baskische Studien I: Uber die Entstehung der Bezugsformen des Baskischen Zeitworts. Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosofisch-Historische Classe 42. 1-82.
Silverstein, Michael. 1976. Hierarchy of features and ergativity. In Robert M. Dixon (arg.), Grammatical categories in Australian languages (Linguistic Series, 22), 112-171. Canberra: Australian Institute of Aboriginal Studies.
Sun, Chaofen. 2006. Chinese. A linguistic introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Trask, Robert L. 1977. Hystorical syntax and Basque verbal morphology: two hypotheses. In William A. Douglass & Richard W. Etulain (arg.), Anglo-American contributions to Basque studies: essays in honor of Jon Bilbao, 203-217. Reno: University of Nevada.
Trask, Robert L. 1979. On the origins of ergativity. In Frans Plank (arg.), Ergativity. Towards a theory of grammatical relations, 385-404. Londres, New York, Toronto, Sydney & San Francisco: Academic Press.
Trask, Robert L. 1997. The history of Basque. Londres: Routledge.
Trask, Robert L. 2002. Ergativity and accusativity in Basque. In Kristin Davidse & Beatrice Lamiroy (arg.), The nominative & accusative and their counterparts, 265-284. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Urgell, Blanca. 2006. Para la historia del sustantivo verbal en vasco. In Joseba A. Lakarra & José Ignacio Hualde (arg.), R. L. Trasken oroitzapenetan ikerketak euskalaritzaz eta hizkuntzalaritza historikoak (= ASJU 40), 921-948. Donostia & Bilbo: Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Zuazo, Koldo & Urtzi Goiti. 2016. Uribe Kosta, Txorierri eta Mungialdeko euskara. Bilbo: UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
Zenbakia
Atala
Artikuluak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa lizentzia baten mende dago.