Goi-nafarrera arkaiko eta zaharraren azterketan sakonduz: periodizazio saiorako langaiak

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

Argitaratua 2021-09-13
Urtzi Reguero Ugarte

Laburpena

Artikulu honetan, Lakarrak (1997) eta ondoren Gorrochateguik eta Lakarrak (2001) euskararentzat egindako periodizazio saioak goi-nafarrerarentzat balio duen ikusten saiatu naiz eta dialekto horren periodizazio proposamen bat egiten dut. Batez ere, goi-nafarrera arkaikoa (1416-1600) eta zaharra (1600-1745) definitzeko balia litezkeen ezaugarri linguistikoez arituko naiz. Dialektoaren garaikatze hori egiteko hizkuntzaren barneko ezaugarriez baliatu naiz. Orotara 13 ezaugarri aztertu ditut horien bilakabidea eta kronologia kontuan izanda.

Nola aipatu

Reguero Ugarte, Urtzi. 2021. «Goi-Nafarrera Arkaiko Eta Zaharraren Azterketan Sakonduz: Periodizazio Saiorako Langaiak». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 50 (1/2):1-17. https://doi.org/10.1387/asju.22856.
Abstract 280 | PDF Downloads 213

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

References
Aldai, Gontzal. 1999. Hegoaldeko goinafarrera zaharra: aditz laguntzaileekiko ezaugarri zenbait. FLV 81. 263-274.
Apalauza, Amaia. 2012. Nafarroako ipar-mendebaleko hizkeren egitura geolinguistikoa. Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Bidador, Joxemiel. 2004. Materiales para una historia de la literatura vasca en Navarra. Iruñea: Pamiela.
Camino, Iñaki (arg.). 1998. Nafarroako hizkerak. Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.
Camino, Iñaki. 1999. Goñerriko hizkera (I). ASJU 33(1). 1-74.
Camino, Iñaki. 2000. Goñerriko hizkera (II). ASJU 34(1). 137-196.
Camino, Iñaki. 2001. Goñerriko hizkera (III). ASJU 35(2). 445-509.
Camino, Iñaki. 2003. Hego-nafarrera. Iruñea: Nafarroako Gobernua.
Camino, Iñaki. 2008. Dialektologiaren alderdi kronologikoaz. FLV 108. 209-247.
Camino, Iñaki. 2009. Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.
Camino, Iñaki. 2013. Euskalkien historiaz: Lapurdi eta Nafarroa Garaia. In Ricardo Gómez, Joaquín Gorrochategui, Joseba A. Lakarra & Céline Mounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra, 77-140. Bilbo: UPV/EHU.
EHHE-200 = Euskal hiztegi historiko-etimologikoa (Lakarra et alii 2019).
FHV = Fonética histórica vasca (Mitxelena 1961).
Gorrochategui, Joaquín & Joseba A. Lakarra. 2001. Comparación lingüística, filología y reconstrucción del protovasco. In Francisco Villar & María Pilar Fernández Álvarez (arg.), Religión, lengua y cultura prerromanas de Hispania (Actas del VIII Coloquio Internacional sobre Lenguas y Culturas Prerromanas en la Península Ibérica. Salamanca, 1999), 407-438. Salamanca: Universidad de Salamanca.
Gorrochategui, Joaquín, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.). 2018. Euskararen historia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Hock, Hans Henrich. 1991. Principles of historical linguistics. Second edition, revised and updated. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
Lakarra, Joseba A. (arg.). 1996. Refranes y Sentencias (1596). Azterketa eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lakarra, Joseba A. 1997. Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri. ASJU 31(2). 447-536.
Lakarra, Joseba A. 2011. Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: Euskara Batu Zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz. In Irantzu Epelde (arg.), Euskal dialektologia: lehena eta oraina, 155-241. Bilbo: UPV/EHU.
Lakarra, Joseba A., Julen Manterola & Iñaki Segurola. 2019. Euskal hiztegi historiko-etimologikoa (EHHE-200). Bilbo: Euskaltzaindia.
Mitxelena, Koldo. 1961 [19902]. Fonética histórica vasca (Berrargit. OC 6).
Mitxelena, Koldo. 1981. Lengua común y dialectos vascos. ASJU 15. 291-313 (Berrargit. OC 7, 517-543).
Mitxelena, Koldo. 2011. Obras completas (ASJUren Gehigarriak 54-68), 15 lib. Donostia & Gasteiz: «Julio Urkixo» Euskal Filologi Mintegia, Gipuzkoako Foru Aldundia & UPV/EHU (Joseba A. Lakarra & Iñigo Ruiz Arzalluzen argit.).
Mounole, Céline. 2014. Le verbe basque ancien: étude philolohique et diachronique (= ASJU 48). Bilbo: UPV/EHU.
Mounole, Céline & Ricardo Gómez. 2018. Euskara zahar eta klasikoa. In Joaquín Gorrochategui, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 474-541. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Mounole, Céline & Joseba A. Lakarra. 2018. Euskara arkaikoa. In Joaquín Gorrochategui, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 352-468. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Padilla, Manuel. 2013. Euskararen laguntzaile ahantziaz: *iron aditzaren historia. FLV 116. 131-170.
Pagola, Rosa Miren. 1995. Nafarroako hizkerak. In Ricardo Gómez & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskal Dialektologiako Kongresua (Donostia, 1991ko irailak 2-6) (ASJUren Gehigarriak 28), 225-296. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Pilch, Herbert. 1988. Dialectology in historical grammar. In Jacek Fisiak (arg.), Historical dialectology. Regional and social, 417-442. Berlin, New York & Amsterdam: Mouton de Gruyter.
Reguero, Urtzi. 2011. Erdi Aroko euskararen corpusa osatzeko ekarpena. ASJU 45(2). 153-233.
Reguero, Urtzi. 2012. Erdi Aroko euskararen historia kanpotik eta barnetik. ASJU 46(2). 63-160.
Reguero, Urtzi. 2014. Goi-nafarrera arkaiko eta zaharreko testuen edizio eta azterketa berrirantz. In Itziar Aduriz & Ruben Urizar (arg.), Euskal hizkuntzalaritzaren egungo zenbait ikerlerro, 57-70. Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.
Reguero, Urtzi. 2015a. Mendebaldearen eta ekialdearen erdian: goi-nafarrera zaharraren azterketa diakronikorantz. In Beatriz Fernández & Pello Salaburu (arg.), Ibon Sarasola, Gorazarre. Homenatge, Homenaje, 587-598. Bilbo: UPV/EHU.
Reguero, Urtzi. 2015b [2018]. Goizuetako 1753ko sermoia: edizioa eta azterketa. ASJU 49(1/2). 205-230.
Reguero, Urtzi. 2018. nor-nori-nork saileko perifrasietako aditz laguntzaileak goi-nafarreraz: azterketa eta proposamen berria. In Joseba A. Lakarra & Blanca Urgell (arg.), Studia Philologica et Diachronica in honorem Joakin Gorrotxategi. Vasconica et Aquitanica, 683-695. Gasteiz: UPV/EHU (= ASJU 52(1/2)).
Reguero, Urtzi. 2019. Filologiatik dialektologiara Nafarroako euskarazko testu zaharretan barrena (1416-1750) (ASJUren Gehigarriak 71). Bilbo: UPV/EHU.
Reguero, Urtzi. 2020. Euskara nafarrari diakroniatik begira. In Iñaki Camino, Xabier Artiagoitia, Irantzu Epelde & Koldo Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre, 619-632. Bilbo: UPV/EHU.
Reguero, Urtzi. prestatzen. Zergatik uztartu behar diren filologia eta dialektologia: goi-nafarrerazko testu zaharren ekarpena.
Reguero, Urtzi & Ricardo Gómez. 2016. Joanes Erauskinen aditz taulak: azterketa gramatikografiko eta linguistikoa. In Gotzon Aurrekoetxea, Jesus Mari Makazaga & Patxi Salaberri (arg.), Hire bordatxoan. Txipi Ormaetxea omenduz, 237-248. Bilbo: UPV/EHU.
Salaberri, Patxi. 1994. Elizalderen Apezendaco dotrina christiana uscaraz. FLV 65. 1-40.
Salaberri, Patxi. 1996. Amenduxen olerkiaz: oharrak. FLV 71. 87-98.
Salaberri, Patxi. 1998. Arabako mugako nafar hizkeren inguruan. In Iñaki Camino (arg.), Nafarroako hizkerak, 49-87. Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.
Salaberri, Patxi. 2000. Iruñerriko eta inguruetako ibarren euskararen gainean. Euskera 45(2). 881-920.
Salaberri, Patxi. 2002. Acerca del euskera de Pamplona y sus alrededores. In Ángel García-Sanz Marcotegui (arg.), La comarca de Pamplona: territorio, economía, sociedad e historia, 223-241. Iruñea: Iruñerriko Mankomunikatea.
Salaberri, Patxi. 2010. Iruñerriko euskararen ezaugarriak. Euskera 55(3). 1441-1447.
Salaberri, Patxi. 2012. Euskararen ekialdeko mugak, Hegoaldean. FLV 114. 145-158.
Salaberri, Patxi. 2015. Nola erabili onomastikaren ekarpenak dialektologia ikerketetan. In Irantzu Epelde (arg.), Euskal hizkera eta dialektoak gaur egun, Lapurdum (ale berezia). 237-237.
Salaberri, Patxi. 2018. Euskara Erdi Aroan. In Joaquín Gorrochategui, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 295-344. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Santazilia, Ekaitz. 2015. Garai arkaikoko euskara nafarraren lekukotasun berriak: gehiketak eta zuzenketak F. Maioraren liburuari. FLV 119. 109-146.
Santazilia, Ekaitz. 2017. Orye, lagunac. Euskara nafarraren aztarnak xvi. mendeko hiru sorginkeria auzibidetan. RIEV 62(2). 375-406.
Santazilia, Ekaitz. 2018. Gora, gora, jendeac! Euskal testu berriak xvi. eta xvii. mendeetako justizia auzibide nafarretan. Euskera 63(2). 419-460.
Santazilia, Ekaitz. 2019. Ala ffede, bada! Euskal testu berri gehiago Nafarroako xvi. mendeko justizia auzibideetan. Uztaro 108. 29-51.
Santazilia, Ekaitz & Eneko Zuloaga. 2018. Zer (ez) dakigun Iruñean egiten zen euskarari buruz. In Iñaki Azkona & Roldán Jimeno (arg.), Iruñeko historia. Hiriaren ibilbidea historian barna, 475-505. Iruñea: Pamiela.
Satrustegi, Jose Mari. 1987. Euskal testu zaharrak I. Iruñea: Euskaltzaindia.
Schneider, Edgard W. 2003. Investigating variation and change in written documents. In Jack K. Chambers, Peter Trudgill & Natalie Schilling-Estes (arg.). The Handbook of Language Variation and Change, 67-96. Oxford: Blackwell.
Ulibarri, Koldo. 2013. External history. Source for historical research. In Mikel Martínez-Areta (arg.), Basque and Proto-Basque. Language-internal and typological approaches to linguistic reconstruction, 90-117. Frankfurt: Peter Lang.
Ulibarri, Koldo. 2015. Dotrinazko Sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa. Gasteiz: UPV/EHUko doktoretza tesia. https://addi.ehu.es/handle/10810/15971.
Zelaieta, Edu. 2008. Baztan-Bidasoako hizkeren azterketa dialektologikoa. Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuazo, Koldo. 1998. Nafarroako euskal hizkerak. In Iñaki Camino (arg.), Nafarroako hizkerak, 1-21. Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.
Zuazo, Koldo. 2006. Deba ibarreko euskara zaharra. ASJU 40(1/2). 1005-1029.
Zuazo, Koldo. 2008. Euskalkiak. Euskararen dialektoak. Donostia: Elkar.
Zuazo, Koldo. 2010. Sakanako euskara: Burundako hizkera. Bilbo: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia.
Zuloaga, Eneko. 2017. Beheko bokalaren asimilazioaren historiarako: mendebaldeko lekukotasunak. FLV 123. 167-199.
Atala
Artikuluak