Inprentaren historiaren beharra grafiaren historia berreraikitzeko: lehen hurbilpena
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Laburpena
Euskal grafiaren azterketa orokor bat egiteko, inprenten aldagaia kontuan hartzearen garrantzia aldarrikatu nahi dugu artikulu honetan. Horretarako, horren justifikazioa egingo dugu (§ 1), bai eta grafiaren azterketari inprenten alderditik ekiteko proposamen bat ekarri ere (§ 2): lapurtera klasikoaren garaian argitaraturiko testuen azterketa bat proposatu nahi dugu eta, horretarako, garai eta eremu hartako liburuen edizio (ezagun) guztiak ekarriko ditugu zerrendaturik, bakoitzaren inprenta zehazturik (§ 3). Azkenik, inprentaren eta grafiaren arteko loturak adibideekin ikusiko ditugu: Bordeleko Millanges eta de la Court inprimatzaileen tailerretatik ateratako testuen arteko ezberdintasun grafikoak ikusiko ditugu (§ 4).
Nola aipatu
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Agirre, Pello. 1998. Pronus singulis diebus Dominicis clarè & distinctè immediatè post Euangelium populo legendus. ASJU 32(1). 1-46.
Agirre, Pello. 2001. Belapeireren grafiak. ASJU 35(1). 299-361.
Alberdi, Andrés. 1990. Paskual Iturriaga, Agustin. Vitoria-Gasteiz: Hizkuntza Politikarako Sailordetza. http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/agus.pdf (2022-11-16).
Altuna, Patxi & Jose Antonio Mujika. 2003. Hitzaurrea. In Patxi Altuna & José Antonio Mujika (arg.), Arnaut Oihenart. Euskal atsotitzak eta neurtitzak (Iker 15), 15-46. Bilbo: Euskaltzaindia.
Altzibar, Xabier. 1992. Bizkaierazko idazle klasikoak: mogeldarrak, astarloatarrak, frai Bartolome. Bilbo: BFA.
Arcocha-Scarcia, Aurélie. 2008. Linguae Vasconum Primitiae-ren peritestualitateaz eta euskararen gramatizazioaren primiziaz. ASJU 42(2). 1-68.
Arcocha-Scarcia, Aurélie & Joseba A. Lakarra. 2019. Aspectos de la gramatización antigua de la lengua vasca. Lengas 86. https://doi.org/10.4000/lengas.4115.
Atutxa, Isaak. 1999. Joannes Etcheberri Ziburukoa: Noelac eta testu kritika. Lapurdum, Numéro Spécial 1. 233-312. https://doi.org/10.4000/lapurdum.1626
Auroux, Silvain. 1994. La révolution technologique de la grammatisation. Liège: Mardaga.
Baddeley, Susan. 1993. L’orthographe française au temps de la Réforme. Genève: Droz.
Baddeley, Susan. 2012. French orthography in the 16th century. In Susan Baddeley & Anja Voeste (arg.), Orthographies in Early Modern Europe, 97-125. Berlin & Boston: de Gruyter Mouton.
Baddeley, Susan & Anja Voeste (arg.). 2012. Orthographies in Early Modern Europe. Berlin & Boston: de Gruyter Mouton. https://doi.org/10.26530/oapen_626372.
Batcave, Louis. 1908. Documents sur les imprimeurs-libraires de Bayonne. RLPhC 41. 13-23.
Blecua, Alberto. 1983. Manual de crítica textual. Madril: Castalia.
Cano Aguilar, Rafael. 2000. Introducción al análisis filológico. Madril: Editorial Castalia.
Chartier, Roger. 2000. La pluma, el papel y la voz. Entre crítica textual e historia cultural. In Pablo Andrés & Sonia Garza (arg.), Imprenta y crítica textual en el siglo de oro, 243-257. Valladolid: Universidad de Valladolid & CECE.
Claudin, Anatole. 1897. Les origines et les débuts de l’Imprimerie à Bordeaux. Paris: Librairie A. Claudin.
Claudin, Anatole. 1900-1901. Histoire de l’Imprimerie en France au XVe et au XVIe siècles, 2 lib. Paris: Imprimerie Nationale.
Clavería Laguarda, Carlos. 2019. Los correctores. Tipos duros en imprentas antiguas. Zaragoza: Universidad de Zaragoza.
de Páiz, Mª Isabel. 2017. La corrección editorial en la imprenta incunable castellana. In Manuel José Pedraza Gracia (zuz.), Doce siglos de materialidad del libro. Estudios sobre manuscritos e impresos entre los siglos VIII y XIX, 281-307. Zaragoza: Universidad de Zaragoza.
Dees, Anthonij. 1988. Propositions for the study of Old French and its dialects. In Jacek Fisiak (arg.), Historical Dialectology. Regional and Social, 139-148. Berlin, New York & Amsterdam: Mouton de Gruyter.
Dees, Anthonij. 1991. Ancien français écrit et ancien français parlé. In Dieter Kremer (arg.) Actes du XVIIIe Congrès International de linguistique et de philologie Romanes, 3. lib., 700-705. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
Desgraves, Louis. 1972. Les livres imprimés à Bayonne au XVIIe siècle. Bulletin de la Société des Sciences, Lettres et Arts de Bayonne 128. 379-381.
Desgraves, Louis. 1975. Les livres imprimés à Bayonne au XVIIIe siècle (1701-1789). Bulletin de la Société des Sciences, Lettres et Arts de Bayonne 131. 161-178.
Desgraves, Louis. 1995. Dictionnaire des imprimeurs, libraires et relieurs de Bordeaux et de la Gironde (XVe-XVIIIe siècles). Baden-Baden & Bouxwiller: Valentin Koerner.
Desgraves, Louis. 1998. Le livre en Aquitaine, XVe-XVIIIe siècles. Biarritz: Atlantica, Centre régional des lettres d’Aquitaine.
Fernández de Casadevante Romaní, María Dolores. 2015. La imprenta en Guipúzcoa (1585-1850). Madril: ADI.
Garza, Sonia. 2000. La cuenta del original. In Pablo Andrés & Sonia Garza (arg.). Imprenta y crítica textual en el siglo de oro, 65-95. Valladolid: Universidad de Valladolide & CECE.
Gaskell, Philip. 1999. Nueva introducción a la bibliografía material. Madril: Trea. (1. argit. ingelesez 1972).
Godinot, René. 1965. Contribution à une histoire de l’imprimerie et de la librairie à Bayonne. Bulletin de la Société des Sciences, Lettres et Arts de Bayonne 107. 119-132.
Hualde, Jose Ignazio. 2010. Neutralización de sibilantes vascas y seseo en castellano. Oihenart 25. 89-116.
Iturriaga, Agustín Pascual. 1842. Fábulas y otras composiciones en verso vascongado. Donostia: Ignazio Ramon Baroja.
Iztueta, Juan Ignazio. 1824. Guipuzcoaco dantza gogoangarrien condaira edo historia. Donostia: Ignazio Ramon Baroja.
Iztueta, Juan Ignazio. 1847. Donostia: Ricardo Baroja.
Krajewska, Dorota, Eneko Zuloaga, Ekaitz Santazilia, Borja Ariztimuño, Oxel Uribe-Etxebarria & Urtzi Reguero. 2017. Esteve Materraren Do(c)trina Christiana (1617 & 1623). Edizioa eta azterketa. Vitoria-Gasteiz: Euskaltzaindia & UPV/EHU.
Labadie, Ernest. 1900. Notices biographiques sur les imprimeurs et libraires bordelais des XVIe, XVIIe et XVIIIe siècles. Bordele: M. Mounastre-Picamilh.
Labadie, Ernest. 1913. L’imprimerie bordelaise et les livres basques. Paue: G. Lescher-Moutoué.
Lafon, René. 1951. La langue de Bernard Dechepare. BAP 7(3). 309-338 (Berrarg. in Jean Haritschelhar & Piarres Charritton, Vasconiana, 729 758. Bilbo: Euskaltzaindia, 1999).
Lucía Megías, José Manuel. 2009. El autor ante la imprenta: textos para un manual. Edad de Oro 28. 177-196.
Mitxelena, Koldo. 1979. Miscelánea filológica vasca III. FLV 11. 220-225. (Berrarg. OC 11, 169-175).
Mitxelena, Koldo. 2011. Obras completas (ASJUren Gehigarriak 54-68), 15 lib. Donostia & Gasteiz: “Julio Urkixo” Euskal Filologi Mintegia, GFA & UPV/EHU (Joseba A. Lakarra & Iñigo Ruiz Arzalluzen argit.).
Mitxelena, Koldo & Ibon Sarasola. 1987-2005. Orotariko Euskal Hiztegia / Diccionario General Vasco, 16 lib. Bilbo: Euskaltzaindia (10. argit. elektr. 2022: http://www.euskaltzaindia.eus/oeh).
Mounole, Céline & Joseba A. Lakarra. 2018. Euskara Arkaikoa. In Joaquín Gorrochategui, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen Historia, 345-468. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Mounole, Céline & Ricardo Gómez. 2018. Euskara Zaharra. Joaquín Gorrochategui, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen Historia, 469-542. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Mujika, Jose Antonio. 2002. Euskal ortografiaren hastapenak iparraldeko literaturan. Bilbo: UPV/EHU.
OC = Mitxelena (2011).
OEH = Mitxelena & Sarasola (1987-2005).
Oihartzabal, Beñat. 2001. Statut et évolution des lettres basques durant les XVIIème et XVIIIème siècles. Lapurdum 6. 65-137.
Padilla-Moyano, Manu. 2011. Kadet eta Bettiriño. Bilbo: Euskaltzaindia.
Pedraza, Manuel José, Yolanda Clemente & Fermín de los Reyes. 2003. El libro antiguo. Madril: Síntesis.
Rico, Francisco. 2005. El texto del “Quijote”. Preliminares a una ecdótica del siglo de oro. Valladolid: Universidad de Valladolid & CECE.
Salaberri Muñoa, Patxi. 2007. Axularren Gero liburuaren ale kasi birjinaleko “M” pleguaz. FLV 105. 303-324.
Salaberri Muñoa, Patxi. 2011. Axularren Gero libururaren lehen edizioa: Aleak, aldeak eta zuzenketak. In Joseba A. Lakarra, Joaquín Gorrochategui & Blanca Urgell (arg.). Koldo Mitxelena katedraren II. biltzarra, 201-216. Bilbo: UPV/EHU.
Ulibarri, Koldo. 2010. Viva Jesus dotrina: edizioa eta azterketa. ASJU 44(2). 41-154.
Ulibarri, Koldo & Blanca Urgell. 2019. Euskararen gramatizazioaren hasikinak XVI. mendean: Pedro Madariaga eta euskal hotsak. In Irantzu Epelde & Oroitz Jauregi (arg.). Bihotz ahots. Miren L. Oñederra irakaslearen omenez, 493-512. Leioa: UPV/EHU.
Ulibarri, Koldo. Prestatzen. Euskal Herriko euskal scripta grafikoak. UPV/EHUko eskuizkribu argitaragabea.
Urgell, Blanca. 1987. Eskuliburuaren grafi aldaketak (1802-1821). ASJU 21(2). 357-387.
Urgell, Blanca. 2015a. Gero (edizio kritikoa). Bilbo & Iruñea: Euskaltzaindia & Nafarroako Gobernua.
Urgell, Blanca. 2015b. Tartas eta Leizarraga berrikusiak, edo nola aldatzen duen historia ikertzailearen begiradak. In Beatriz Fernández eta Pello Salaburu (arg.). Ibon Sarasola, gorazarre: homenatge, homenaje, 647-663. Bilbo: UPV/EHU.
Urgell, Blanca. 2018. Lehen Euskara Modernoa. In Joaquín Gorrochategui, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen Historia, 543-657. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Villa, Laura & Rik Vosters (arg.). 2015. The Historical Sociolinguistics of Spelling. Amsterdam: John Benjamins (Written language and literacy 18(2), zenbaki berezia).
Vinson = Vinson (1891-1898).
Vinson, Julien. 1891-1898. Essai d’une Bibliographie de la Langue Basque, 2 lib. Paris: Maisonneuve (Berrarg. Bilbo: Caja de Ahorros Vizcaína, 1986).
Voeste, Anja. 2015. Proficiency and efficiency: Why German spelling changed in Early Modern times. In Villa, Laura & Rik Vosters (arg.) The Historical Sociolinguistics of Spelling (Written language and literacy 18(2), zenbaki berezia), 248-259. Amsterdam: John Benjamins.
Zabala, Juan Mateo. 1848. Verbo Regular Bascongado. Donostia: Ignazio Ramon Baroja.
Zuloaga, Eneko & Dorota Krajewska. 2021. Authors and languages in a sociohistorical context: Basque religious literature in seventeenth-century France. Journal of Historical Sociolinguistics 7(1). 1-26.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa lizentzia baten mende dago.