Arnaut Oihenarten "Kobla berriak". Lan inprimatuen edizioak eta aleak banaka ezagutu eta aztertu beharraz, XVII. mendeko euskarazko poema aurkitu berrien karietara
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Argitaratua
2023-03-19
Gidor Bilbao
https://orcid.org/0000-0001-9333-6571
Laburpena
Artikulu honetan Arnaut Oihenarten (1592-1667) euskarazko 83 bertso-lerro ezezagun editatzen dira (hiru poema), zeinak Kobla berriak izenburuarekin Grenobleko Udal Bibliotekan aurkitu berri dugun ale inprimatu bati esker ezagutu baititugu. Kobla berriak liburuñoa testuinguru egokian kokatzeko, Oihenartek euskaraz, frantsesez eta latinez argitaraturiko lanen edizioak, aleak eta horien osagaiak aztertu dira. Euskarazko lan inprimatuei dagokienez, Vinsonek bere bibliografian aipaturiko sei aleak aztertu dira, eta beste lau orain arte Oihenarti buruzko ikerketetan aipatu gabeak. Ondorioztatu dugu Oihenartek urteetan zehar moldatu eta osatu ohi zituela idazlanak zuzenketaz, aldaketaz zein emendioz, are lanak inprimatu ondoren ere, eta, baieztapen horretatik abiatuta, Oihenarten euskarazko lan argitaratuak aurkezteko proposamen berria egin dugu. Azkenik, Oihenarten poesia-bildumen helburu nagusia bistaratu dugu: lan teorikoetan formulatu dituen metrikako eta prosodiako arauak praktikan zelan erabil daitezkeen erakustea, ahalik eta neurri eta estrofa sorta aberatsena eskainiz.
Nola aipatu
Bilbao, Gidor. 2023. «Arnaut Oihenarten "Kobla berriak". Lan Inprimatuen Edizioak Eta Aleak Banaka Ezagutu Eta Aztertu Beharraz, XVII. Mendeko Euskarazko Poema Aurkitu Berrien Karietara». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 56 (2):1-76. https://doi.org/10.1387/asju.24095.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Keywords
Oihenart; XVII. mendea; poesia; inprenta; xikitoak; ahozko literatura
References
Agirre Odriozola, Joxean. 2017. Koplak eta jotak. Bat-batekotasunetik fosilizaziora? Bertsolari 105. 62-101.
Aldekoa Beitia, Iñaki. 2003. La poesía amatoria en Bernard Etxepare y Arnaud Oihenart. Lapurdum 8. 7-17. https://doi.org/10.4000/lapurdum.903.
Altuna Bengoetxea, Patxi. 1994. Oihenarten euskal prosodia. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 161-174. Bilbo: Euskaltzaindia.
Altuna Bengoetxea, Patxi & Jose Antonio Mujika Casares. 2003. Arnaud Oihenart. Euskal atsotitzak eta neurtitzak – Proverbes et poesies basques – Proverbios y poesías vascas (Iker 15). Bilbo: Euskaltzaindia.
Arcos de la Fronterako Udala. 2001. Cantes y cantaores de Arcos. Sevilla: Pasarela (2 CD eta liburuxka).
Arkotxa-Scarcia, Aurelia. 1994. Oihenarten amodiozko poesien azterketa konparatiboa. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 401-450. Bilbo: Euskaltzaindia.
Arkotxa-Scarcia, Aurelia. 2005a. Eguiatéguy, lecteur de Ioannes Etcheberri de Ciboure. Lapurdum 9. 49-66. https://doi.org/10.4000/lapurdum.785.
Arkotxa-Scarcia, Aurelia. 2005b. Oihenarten L’art poétique basque. In Ur Apalategi Idirin (arg.), Belaunaldi literarioak auzitan, 209-245. Donostia: Utriusque Vasconiae.
Arkotxa-Scarcia, Aurelia & Beñat Oihartzabal. 2009. Siglo xvii: Desarrollo y edición de las letras vascas septentrionales [online]. https://artxiker.ccsd.cnrs.fr/artxibo-00442467.
Aurkenerena Barandiaran, Joseba. 2022. Zuberoako txikitoak. Bertsozale 125. 52-62 (Lehenengoz 2020ko urtarrilean argitaratua, Zuzeu albistarian).
Bladé, Jean-François. 1882. Poésies populaires de la Gascogne II : Romances, chansons d’amour, chansons de travail, chants spéciaux, etc. Paris: Maisonneuve et Cie Éditeurs.
Bonn, Jennifer. 2020. Chant Terrestre: la voix comme créatrice de liens en milieu montagnard. Okzitaniako Tolosa: Université Toulouse 2 – Jean Jaurès. Doktore-tesia. https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-03360707.
Creissels, Denis & Céline Mounole Hiriart-Urruti. 2011. Animacy and spatial cases: Typological tendencies, and the case of Basque. In Seppo Kittilä, Katja Västi & Jussi Ylikoski (arg.), Case, animacy and semantic roles, 157-182. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Del Campo Tejedor, Alberto. 2007. El trovo verde. Poesía improvisada satírico-obscena en la fiesta de la cosecha. Revista de Dialectología y Tradiciones Populares 72(2). 229-257.
Ducéré, Edouard. 1911. Dictionnaire historique de Bayonne. Baiona: Foltzer.
Etniker Euskalerria. 2017. Agricultura en Vasconia (Euskalerriko Atlas Etnografikoa 8). Bilbo: Labayru.
Etxegoihen, Philippe. 2012. Mémoires souletines, II . Bergers et cayolars. Baiona & Donostia: Elkar.
Etxart, Allande, 2009. Txikitoak!!!:. Lextarre: autoedizioa.
Gil, Bonifacio. 1931. Cancionero popular de Extremadura. Badajoz: Centro de Estudios Extremeños.
Goihenetxe, Manex. 1993. A. Oihenart eta bere ingurugiroa. Jakin 74. 53-60.
Goihenetxe, Manex. 1994. A. d’Oihenart historien: aspects de son profil social, politique, culturel. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 497-508. Bilbo: Euskaltzaindia.
Haritxelhar Duhalde, Jean. 1994. La Soule dans la littérature basque. In Pierre Bidart (arg.), Le Pays de Soule, 355-368. Baigorri: Izpegi.
Harris, Neil. 2007. Il cancellans da Bruno a Manzoni: fisionomia e fisiologia di una cosmesi libraria. In Olivia Catanorchi & Diego Pirillo (arg.), Il cancellans da Bruno a Manzoni: fisionomia e fisiologia di una cosmesi libraria, in Favole, metafore, storie. Seminario su Giordano Bruno (Seminari e convegni 10), 567-602. Pisa: Edizioni della Normale.
Hérelle, Georges. 1925. Le théâtre comique. Chikitoak et koblak. Mascarades souletines. Tragi-comédies de Carnaval. Sérénades charivariques. Parades charivariques. Farces charivariques. Paris: Librairie Ancienne Honoré Champion.
Irigarai, Leopold. 1905. Albadak, chiquitoak, erran zaharrak. Eskuizkribua. BNFko Celtique et Basque bilduma: 202 dokumentua. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b100378001. (1963ko Igela 6 zenbakian argitaratua, 5-8 orrialdeetan).
Jauregiberri, Jean. 1930. Chikitoka. Gure Herria 10(3). 268-270.
Jover Zamora, José María. 1949. 1635. Historia de una polémica y semblanza de una generación. Madril: CSIC.
Kaltzakorta Elortza, Jabier. 2003. Erronda-kantuak eta eske-bertsoak. Euskera 48. 109-163.
Kaltzakorta Elortza, Jabier. 2015. Zuberoako tzintzarrotsetako kopla zahar batzuen gainean. Karmel 290. 3-21.
Kubelos Pérez, Álex. 2010. La polémica en torno a la conquista de Navarra (1512): dos documentos del siglo xvii. Sancho el Sabio 31. 195-234.
Lacaze, Louis. 1884. Les imprimeurs et les libraires en Béarn (1552-1883). Paue: Léon Ribaut.
Lafitte, Pierre. 1967. L'art poétique basque (un inédit d'Arnaud d'Oyhénart). Gure Herria 39. 195-234.
Lafon, René. 1955. Notes pour une édition critique et une traduction française des poésies d’Oihenart. ASJU 2. 61-99.
Lafon, René. 1961. Sur les formes verbales basques qui contiennent un indice datif. BSL 56(1). 139-162 (Berrargit. in René Lafon. 1999. Vasconiana, 411-430. Bilbo: Euskaltzaindia & UPV/EHU).
Mabmacien, Léo [ezizena], 2012. Diversité des marques d’imprimeurs: l’exemple des Cramoisy. In Bibliomab: Le monde autour des livres anciens et des bibliothèques [bloga]. https://bibliomab.wordpress.com/2012/01/23/diversite-des-marques-dimprimeurs-lexemple-des-cramoisy/.
Martín Molares, Mónica. 2014. Emisiones y estados en la producción bibliográfica de las imprentas castellanas del siglo xvi. In Carlos Mata Induráin, Adrián J. Sáez & Ana Zúñiga Lacruz (arg.), «Sapere aude». Actas del III Congreso Internacional Jóvenes Investigadores Siglo de Oro (JISO 2013) (Biblioteca Áurea Digital 24), 193-212. Iruñea: Servicio de Publicaciones de la Universidad de Navarra.
Michel, Francisque. 1847. Uscarazco zuhur-hitzac, Aillande Oihenartec bildiac, zoinen ondotic jiten beitira uskaraz eghin zituen neurt-hitzac. Bordele: Prosper Faye.
Mitxelena Elissalt, Koldo. 1967. Los Refranes del cuaderno de Oihenart. ASJU 1. 11-44.
Ong, Walter J. 2002 [11982]. Orality and literacy. New York: Routledge.
Orpustan, Jean-Baptiste. 1991. Réalisme rural et fantaisie narrative chez A. Oyhénart: Laur karbarien eresia (‘Le récit des quatre cardeuses’). In Joseba A. Lakarra (arg.), Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum (ASJUren Gehigarriak 14), I, 201-215. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Ott, Sandra. 1981. The circle of mountains: A Basque shepherding community. Oxford: Clarendon Press.
Peillen Karrikaburu, Txomin. 1962. Xikitoak (Zuberoko artzainen pertsoak). Igela 2. 27-28.
Peillen Karrikaburu, Txomin. 1983. Jussef Eguiateguy: Lehen liburia edo Filosofo huskaldunaren ekheia (1785). Bilbo: Euskaltzaindia.
Peillen Karrikaburu, Txomin. 2002. Zuberotar irri kontakizuna: personaiak, jarrerak, egoerak. Euskera 47. 439-461.
Toledo Lezeta, Ana. 2008. A propósito del prólogo del Oten gaztaroa neurtitzetan. Sancho el Sabio 29. 135-155.
Toledo Lezeta, Ana. 2009. Linguae Vasconum Primitiae eta O.ten gaztaroa neurtitzetan: hain hurbil, hain urrun. In Euskaltzaindia, Juan Mari Lekuonari omenaldia (Iker 23), 403-427. Bilbo: Euskaltzaindia.
Toledo Lezeta, Ana. 2017. Arnaud Oihenart prezeptista: lekukotasun baten oinarriak. Lapurdum 20. 291-301. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3605.
Urkixo Ibarra, Julio. 1910. Notes d’Oihenart pour le Vocabulaire de Pouvreau. RI EV 4(2). 220-232.
Urkixo Ibarra, Julio. 1967. De paremiología vasca. Oihenart conoció los “Refranes y sentencias en Vascuence” de 1596. ASJU 1. 3-10.
Urkizu Sarasua, Patri. 1973. Albadak, xikitoak eta erran zaharrak. ASJU 7. 105-116.
Urkizu Sarasua, Patri. 1991. Lapurdi, Baxanabarre eta Zuberoako bertso eta kantak. Donostia: Etor.
Urkizu Sarasua, Patri. 1994. Oihenarten Atsotitzak eta Poetika berrirakurriz. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 295-328. Bilbo: Euskaltzaindia.
Vinson, Julien. 1891. Essai d’une bibliographie de la langue basque I. Paris: J. Maisonneuve.
Vinson, Julien. 1898. Essai d’une bibliographie de la langue basque II . Additions et corrections. Citations et références. Journaux et revues. Paris: J. Maisonneuve.
Aldekoa Beitia, Iñaki. 2003. La poesía amatoria en Bernard Etxepare y Arnaud Oihenart. Lapurdum 8. 7-17. https://doi.org/10.4000/lapurdum.903.
Altuna Bengoetxea, Patxi. 1994. Oihenarten euskal prosodia. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 161-174. Bilbo: Euskaltzaindia.
Altuna Bengoetxea, Patxi & Jose Antonio Mujika Casares. 2003. Arnaud Oihenart. Euskal atsotitzak eta neurtitzak – Proverbes et poesies basques – Proverbios y poesías vascas (Iker 15). Bilbo: Euskaltzaindia.
Arcos de la Fronterako Udala. 2001. Cantes y cantaores de Arcos. Sevilla: Pasarela (2 CD eta liburuxka).
Arkotxa-Scarcia, Aurelia. 1994. Oihenarten amodiozko poesien azterketa konparatiboa. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 401-450. Bilbo: Euskaltzaindia.
Arkotxa-Scarcia, Aurelia. 2005a. Eguiatéguy, lecteur de Ioannes Etcheberri de Ciboure. Lapurdum 9. 49-66. https://doi.org/10.4000/lapurdum.785.
Arkotxa-Scarcia, Aurelia. 2005b. Oihenarten L’art poétique basque. In Ur Apalategi Idirin (arg.), Belaunaldi literarioak auzitan, 209-245. Donostia: Utriusque Vasconiae.
Arkotxa-Scarcia, Aurelia & Beñat Oihartzabal. 2009. Siglo xvii: Desarrollo y edición de las letras vascas septentrionales [online]. https://artxiker.ccsd.cnrs.fr/artxibo-00442467.
Aurkenerena Barandiaran, Joseba. 2022. Zuberoako txikitoak. Bertsozale 125. 52-62 (Lehenengoz 2020ko urtarrilean argitaratua, Zuzeu albistarian).
Bladé, Jean-François. 1882. Poésies populaires de la Gascogne II : Romances, chansons d’amour, chansons de travail, chants spéciaux, etc. Paris: Maisonneuve et Cie Éditeurs.
Bonn, Jennifer. 2020. Chant Terrestre: la voix comme créatrice de liens en milieu montagnard. Okzitaniako Tolosa: Université Toulouse 2 – Jean Jaurès. Doktore-tesia. https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-03360707.
Creissels, Denis & Céline Mounole Hiriart-Urruti. 2011. Animacy and spatial cases: Typological tendencies, and the case of Basque. In Seppo Kittilä, Katja Västi & Jussi Ylikoski (arg.), Case, animacy and semantic roles, 157-182. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Del Campo Tejedor, Alberto. 2007. El trovo verde. Poesía improvisada satírico-obscena en la fiesta de la cosecha. Revista de Dialectología y Tradiciones Populares 72(2). 229-257.
Ducéré, Edouard. 1911. Dictionnaire historique de Bayonne. Baiona: Foltzer.
Etniker Euskalerria. 2017. Agricultura en Vasconia (Euskalerriko Atlas Etnografikoa 8). Bilbo: Labayru.
Etxegoihen, Philippe. 2012. Mémoires souletines, II . Bergers et cayolars. Baiona & Donostia: Elkar.
Etxart, Allande, 2009. Txikitoak!!!:. Lextarre: autoedizioa.
Gil, Bonifacio. 1931. Cancionero popular de Extremadura. Badajoz: Centro de Estudios Extremeños.
Goihenetxe, Manex. 1993. A. Oihenart eta bere ingurugiroa. Jakin 74. 53-60.
Goihenetxe, Manex. 1994. A. d’Oihenart historien: aspects de son profil social, politique, culturel. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 497-508. Bilbo: Euskaltzaindia.
Haritxelhar Duhalde, Jean. 1994. La Soule dans la littérature basque. In Pierre Bidart (arg.), Le Pays de Soule, 355-368. Baigorri: Izpegi.
Harris, Neil. 2007. Il cancellans da Bruno a Manzoni: fisionomia e fisiologia di una cosmesi libraria. In Olivia Catanorchi & Diego Pirillo (arg.), Il cancellans da Bruno a Manzoni: fisionomia e fisiologia di una cosmesi libraria, in Favole, metafore, storie. Seminario su Giordano Bruno (Seminari e convegni 10), 567-602. Pisa: Edizioni della Normale.
Hérelle, Georges. 1925. Le théâtre comique. Chikitoak et koblak. Mascarades souletines. Tragi-comédies de Carnaval. Sérénades charivariques. Parades charivariques. Farces charivariques. Paris: Librairie Ancienne Honoré Champion.
Irigarai, Leopold. 1905. Albadak, chiquitoak, erran zaharrak. Eskuizkribua. BNFko Celtique et Basque bilduma: 202 dokumentua. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b100378001. (1963ko Igela 6 zenbakian argitaratua, 5-8 orrialdeetan).
Jauregiberri, Jean. 1930. Chikitoka. Gure Herria 10(3). 268-270.
Jover Zamora, José María. 1949. 1635. Historia de una polémica y semblanza de una generación. Madril: CSIC.
Kaltzakorta Elortza, Jabier. 2003. Erronda-kantuak eta eske-bertsoak. Euskera 48. 109-163.
Kaltzakorta Elortza, Jabier. 2015. Zuberoako tzintzarrotsetako kopla zahar batzuen gainean. Karmel 290. 3-21.
Kubelos Pérez, Álex. 2010. La polémica en torno a la conquista de Navarra (1512): dos documentos del siglo xvii. Sancho el Sabio 31. 195-234.
Lacaze, Louis. 1884. Les imprimeurs et les libraires en Béarn (1552-1883). Paue: Léon Ribaut.
Lafitte, Pierre. 1967. L'art poétique basque (un inédit d'Arnaud d'Oyhénart). Gure Herria 39. 195-234.
Lafon, René. 1955. Notes pour une édition critique et une traduction française des poésies d’Oihenart. ASJU 2. 61-99.
Lafon, René. 1961. Sur les formes verbales basques qui contiennent un indice datif. BSL 56(1). 139-162 (Berrargit. in René Lafon. 1999. Vasconiana, 411-430. Bilbo: Euskaltzaindia & UPV/EHU).
Mabmacien, Léo [ezizena], 2012. Diversité des marques d’imprimeurs: l’exemple des Cramoisy. In Bibliomab: Le monde autour des livres anciens et des bibliothèques [bloga]. https://bibliomab.wordpress.com/2012/01/23/diversite-des-marques-dimprimeurs-lexemple-des-cramoisy/.
Martín Molares, Mónica. 2014. Emisiones y estados en la producción bibliográfica de las imprentas castellanas del siglo xvi. In Carlos Mata Induráin, Adrián J. Sáez & Ana Zúñiga Lacruz (arg.), «Sapere aude». Actas del III Congreso Internacional Jóvenes Investigadores Siglo de Oro (JISO 2013) (Biblioteca Áurea Digital 24), 193-212. Iruñea: Servicio de Publicaciones de la Universidad de Navarra.
Michel, Francisque. 1847. Uscarazco zuhur-hitzac, Aillande Oihenartec bildiac, zoinen ondotic jiten beitira uskaraz eghin zituen neurt-hitzac. Bordele: Prosper Faye.
Mitxelena Elissalt, Koldo. 1967. Los Refranes del cuaderno de Oihenart. ASJU 1. 11-44.
Ong, Walter J. 2002 [11982]. Orality and literacy. New York: Routledge.
Orpustan, Jean-Baptiste. 1991. Réalisme rural et fantaisie narrative chez A. Oyhénart: Laur karbarien eresia (‘Le récit des quatre cardeuses’). In Joseba A. Lakarra (arg.), Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum (ASJUren Gehigarriak 14), I, 201-215. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Ott, Sandra. 1981. The circle of mountains: A Basque shepherding community. Oxford: Clarendon Press.
Peillen Karrikaburu, Txomin. 1962. Xikitoak (Zuberoko artzainen pertsoak). Igela 2. 27-28.
Peillen Karrikaburu, Txomin. 1983. Jussef Eguiateguy: Lehen liburia edo Filosofo huskaldunaren ekheia (1785). Bilbo: Euskaltzaindia.
Peillen Karrikaburu, Txomin. 2002. Zuberotar irri kontakizuna: personaiak, jarrerak, egoerak. Euskera 47. 439-461.
Toledo Lezeta, Ana. 2008. A propósito del prólogo del Oten gaztaroa neurtitzetan. Sancho el Sabio 29. 135-155.
Toledo Lezeta, Ana. 2009. Linguae Vasconum Primitiae eta O.ten gaztaroa neurtitzetan: hain hurbil, hain urrun. In Euskaltzaindia, Juan Mari Lekuonari omenaldia (Iker 23), 403-427. Bilbo: Euskaltzaindia.
Toledo Lezeta, Ana. 2017. Arnaud Oihenart prezeptista: lekukotasun baten oinarriak. Lapurdum 20. 291-301. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3605.
Urkixo Ibarra, Julio. 1910. Notes d’Oihenart pour le Vocabulaire de Pouvreau. RI EV 4(2). 220-232.
Urkixo Ibarra, Julio. 1967. De paremiología vasca. Oihenart conoció los “Refranes y sentencias en Vascuence” de 1596. ASJU 1. 3-10.
Urkizu Sarasua, Patri. 1973. Albadak, xikitoak eta erran zaharrak. ASJU 7. 105-116.
Urkizu Sarasua, Patri. 1991. Lapurdi, Baxanabarre eta Zuberoako bertso eta kantak. Donostia: Etor.
Urkizu Sarasua, Patri. 1994. Oihenarten Atsotitzak eta Poetika berrirakurriz. In Euskaltzaindia, Oihenarten laugarren mendeurrena / Cuarto centenario de Oihenart / Quatrième centenaire d’Oyhénart (Iker 8), 295-328. Bilbo: Euskaltzaindia.
Vinson, Julien. 1891. Essai d’une bibliographie de la langue basque I. Paris: J. Maisonneuve.
Vinson, Julien. 1898. Essai d’une bibliographie de la langue basque II . Additions et corrections. Citations et références. Journaux et revues. Paris: J. Maisonneuve.
Zenbakia
Atala
Artikuluak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa lizentzia baten mende dago.