Larramendiren apologiaren XVIII. mendeko bizitza, edo zergatik ez den bibliografia lana ahaztu behar
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Laburpena
Lan honetan Larramendiren “apologia” izenaz ezagun den liburuak (De la antigüedad…) egilearen bizian izan zituen bi edizioak eta jasan zituen gorabeherak aztertu ditugu, beraren interpretazioa baldintza lezaketelakoan. Bien erkaketak berri jakingarriak eman ditu 1728ko lehen edizioak izandako harrera istilutsuaz, lehen edizioaren ale batzuetan bakarrik agertzen den “Aviso al lector” berriaz, atal horren edukiak 2. edizioan (d. g.) izan zuen patuaz eta gaztelaniazko hitzen euskal etimologia zerrendan gertatutako aldaketez, besteak beste.
Azterketaren ildoak 2. edizioaren data bilatzera eraman gaitu. Barneko eta kanpoko argudioak konbinatuz, aipatu ohi den 1740ko gutxi gorabeherako dataren ordez 1730-1736ko epea eman dugu ziurtzat, eta 1730-1732ko zehatzagoa aski egiantzekotzat. Bidenabar, Larramendiren hiztegiaren idazketaren kronologiarako argigarriak bide diren datuak ere erdietsi ditugu.
Ondorio orokor gisa, berriro egiaztatu dugu lan bibliografikoa filologoaren oinarrizko eta ezin utzizko zeregina dela.
Nola aipatu
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Alarcó Ubach, Cristina. d.g. Cayetano Alberto de la Barrera. In Real Academia de la Historia, Historia Hispánica. https://historia-hispanica.rah.es/biografias/6154-cayetano-alberto-de-la-barrera-y-leirado.
Altuna, Patxi. 1992. Aita Larramendiren bizitza. In Joseba A. Lakarra (arg.), Manuel de Larramendi. Hirugarren mendeurrena (1690-1990), 3-26. Andoain: Andoaingo Udala, Euskaltzaindia, Gipuzkoago Foru Aldundia & Eusko Jaurlaritza.
Auroux, Sylvain. 1994. La révolution technologique de la grammatisation. Lieja: Mardaga.
Berruezo, José. 1966. Documentación procedente del Archivo General de Guipúzcoa. In Colección de documentos inéditos para la historia de Guipúzcoa 7. Fascículo dedicado a la conmemoración del segundo centenario del fallecimiento del P. Manuel de Larramendi, S. I., 13-24. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.
Bilbao, Jon. 1976-1980. Eusko Bibliographia. Supplementum 1961-1975 (J-Unión). Donostia: Auñamendi.
Blecua, Alberto. 1983. Manual de crítica textual. Madril: Castalia.
Camino, Iñaki. 2009. Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.
Diccionario de Autoridades = Espainiako Errege Akademia (1726-1739).
EKC = Euskara Institutua. 2013. Euskal Klasikoen Corpusa. Leioa: UPV/EHU. https://www.ehu.eus/ehg/kc.
EODA = Euskaltzaindia. d. g. Euskal Onomastikaren Datutegia. https://www.euskaltzaindia.eus/eoda.
Espainiako Errege Akademia. 1726-1739. Diccionario de Autoridades. 6 lib. Madril: RAE (Berrargit. faksim. 3 lib. Madril: Gredos, 1979).
Gaskell, Philip. 1972 [1998]. Nueva introducción a la bibliografía material. Gijón: Trea (Consuelo Fernández Cuadras & Faustino Álvarez Álvarezen itzulpena).
Guerrero Elecalde, Rafael. d.g. Juan de Idiáquez y Eguía. In Real Academia de la Historia, Historia Hispánica. https://dbe.rah.es/biografias/30443/juan-de-idiaquez-y-eguia.
Guerrero Elecalde, Rafael. 2012. Las élites vascas y navarras en el gobierno de la Monarquía borbónica: Redes sociales, carreras y hegemonía en el siglo XVIII (1700-1746). Bilbo: UPV/EHU.
Guerrero Elecalde, Rafael. 2017. Los nuevos gobernantes de la Monarquía borbónica o el mundo de relaciones y servicios de Bruno Mauricio de Zavala (1682-1736). Anuario del Instituto de Historia Argentina 17:2. e049. https://doi.org/10.24215/2314257Xe049.
Ibar = Mokoroa (1936).
Iglesias Feijoo, Luis. 2017-2018. «Tiempos recios»: la aprobación de libros en la España del Siglo de Oro. Boletín de la Biblioteca de Menéndez Pelayo 93-94. 31-92. https://doi.org/10.55422/bbmp.560.
Imízcoz Beunza, José María & Daniel Bermejo Mangas. 2016. Grupos familiares y redes sociales en la carrera militar. Los oficiales de origen vasco y navarro en el ejército y la marina, 1700-1808. Cuadernos de Historia Moderna 41(2). 497-538. https://doi.org/10.5209/CHMO.54199.
Lakarra, Joseba A. 1985. Larramendiren hiztegigintzaren inguruan. ASJU 19(1). 9-50.
Lakarra, Joseba A. 1993. XVIII. mendeko hiztegigintzaren etorkiez. Gasteiz: UPV/EHUko tesia. http://www.euskara.euskadi.eus/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Joseba_Lakarra_TESIA.pdf.
Lakarra, Joseba A. 2023. Asuntzioko Sermoi egile-, toki- eta urtegabea: Larramendiren testu berri ezezaguna [Loiola 14.08.1740]. Euskera 68(1). 111-220. https://doi.org/10.59866/eia.v1i68.255.
Larramendi, Manuel. 1728. De la antigüedad y universalidad del Bascuenze en España: de sus perfecciones y ventajas sobre otras muchas Lenguas. Demonstración previa al Arte que se dará a luz desta Lengua. Salamanca: Eugenio Garcia de Honorato (Bigarren argitalpen datagabea [1732?], Salamanca: Antonio Joseph Villargordo Alcaraz. Hirugarren argitalpena [?], Bilbo: Irurac-bat, 1860. Laugarren argitalpena, Donostia: Ediciones Vascas, 1978).
Larramendi, Manuel. 1729. El imposible vencido. Arte de la lengua bascongada. Salamanca: Antonio Joseph Villargordo.
Larramendi, Manuel. 1736. Discurso histórico sobre la antigua famosa Cantabria. Madril: Juan de Zúñiga.
Larramendi, Manuel. 1745. Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín. Donostia: Bartholomé Riesgo y Montero.
Mitxelena, Koldo. 1973. Apellidos vascos. Donostia: Txertoa (Hirugarren edizio gehitu eta zuzendua).
Mitxelena, Koldo. 1987-2005. Orotariko Euskal Hiztegia, 15 lib. Bilbo: Euskaltzaindia, etab. https://www.euskaltzaindia.eus/oeh (2025/02/05).
Mokoroa, Justo Mari “Ibar”. 1936. Genio y lengua. Tolosa: Librería de Mocoroa hermanos.
OEH = Mitxelena (1987-2005).
Oihenart, Arnaut. 1638 [2014]. Notitia utriusque Vasconiae […]. Connaisance des deux Vasconies […]. Baigorri: ZTK argitaletxea (Jean Baptiste Orpustanen itzulpen eta oharrekin).
Oihenart, Arnaut. 1656 [1992]. Notitia utriusque Vasconiae tum Ibericae tum aquitanicae. Gasteiz: Eusko Legebiltzarra (2. edizioaren berrargit. faksimilea, Ricardo Cierbideren aurkezpenarekin eta Javier Gorosterratzuren gaztelaniazko itzulpenarekin).
Palau, Antonio. 1926 [1990]. Manual del librero hispano-americano (IV. liburukia, H-LL). (1914-1945eko lehenengo argitalpenaren erreprodukzioa, Madril: Julio Ollero, 1990).
Palau, Antonio. 1954. Manual del librero hispano-americano. Segunda edición corregida y aumentada por el autor (VII. liburukia, I-L). Bartzelona: Librería Anticuaria A. Palau.
Ramos Remedios, Emiliana. 1994. Consideraciones sobre el léxico pretendidamente vasco de la Notitia. In Oihenarten laugarren mendeurrena, 103-114. Bilbo: Euskaltzaindia.
Rodríguez Llopis, Miguel. 1982. Conflictos fronterizos y dependencia señorial: la encomienda santiaguista de Yeste y Taibilla (ss. XIII y XV). Albacete: Instituto de Estudios Albacetences & CSIC.
Sorarrain, Genaro de. 1848. Catálogo de obras éuskaras. Bartzelona: L. Tasso (Berrargit. faksim. Bilbo: Caja de Ahorros Vizcaína, 1984).
Telletxea Idigoras, Jose Ignacio. 1966. Nota autógrafa del P. Larramendi a la copia que hizo del Nuevo Testamento de Lizarraga. Advertencia. In Colección de documentos inéditos para la Historia de Guipúzcoa, 7. lib., 175-176. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
Telletxea Idigoras, Jose Ignacio. 1973. Autobiografía y otros escritos (Obras del padre Larramendi 2). Donostia: Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones.
Urgell, Blanca. 1996. Larramendi o el despertar de la literatura vasca peninsular. In Gotzon Aulestia (arg.), Los escritores. Hitos de la literatura clásica euskérica, 263-288. Vitoria-Gasteiz: Sancho el Sabio Fundazioa.
Urgell, Blanca. 2000a. Hiztegi Hirukoitza-ren osagaiez. Gasteiz: UPV/EHUko tesia. http://www.euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/Blanca_Urgell_TESIA.pdf.
Urgell, Blanca. 2000b. Larramendiren etimologien bilduma. Gasteiz: UPV/EHUko argitaragabea.
Urgell, Blanca. 2000c. 16. [eranskina.] Han-hemengo etimologigaiak. In Urgell 2000a, Hiztegi Hirukoitza-ren osagaiez, 3. liburukia [Eranskinak], 309-331. Gasteiz: UPV/EHUko tesia.
Urgell, Blanca. 2002a. Hiztegi Hirukoitza-ren kanpoko eta barruko historiaz. In Xabier Artiagoitia, Patxi Goenaga & Joseba A. Lakarra (arg.), Erramu Boneta. Festschrift for Rudolf P. G. de Rijk (ASJUren gehigarriak 44), 629-649. Bilbo: UPV/EHU.
Urgell, Blanca. 2002b. Larramendiren Hiztegi Hirukoitza-ren Eranskina: Saio bat hiztegigintzaren testukritikaz (ASJUren gehigarriak 47). Donostia: "Julio Urkixo" Euskal Filologia Mintegia & Gipuzkoako Foru Aldundia.
Urgell, Blanca. 2005. Larramendiren euskal liburuak 1745 arte. Lapurdum 10. 247-286. https://doi.org/10.4000/lapurdum.62.
Urgell, Blanca. 2009. ¿Un topo en la Academia? Sobre una fuente vasca (casi) desconocida del Diccionario de Autoridades. In Victoriano Gaviño Rodríguez (arg.), Las ideas y realidades lingüísticas en los siglos XVIII y XIX (Actas del VI Congreso Internacional de la Sociedad Española de Historiografía Lingüística; Cádiz, 6-9 de noviembre de 2007), 643-660. Cádiz: Universidad de Cádiz.
Urgell, Blanca. 2016 [2021]. On the reliability of Larramendi’s evidence. ASJU 50(1-2). 121-147.
Urgell, Blanca. 2018. Lehen Euskara Modernoa (1745-1891). In Joakin Gorrotxategi, Iván Igartua & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen Historia, 543-657. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Vinson, Julien. 1891-1898. Essai d’une bibliographie de la langue basque. Paris: J. Maisonneuve (Berrargit. faksim. Julio Urquijoren oharrekin: [ASJUren gehigarriak 9]. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia, 1984).

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa lizentzia baten mende dago.
https://orcid.org/0000-0002-4231-2825
