1720ko Imitazionearen iturriak: lehen hurbilketa
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
Argitaratua
2025-01-29
Blanca Urgell
https://orcid.org/0000-0002-4231-2825
Laburpena
1720an argitaratu zen, Baionan, Jesus-Christoren Imitacionea. M. Chourio Donibaneco Erretorac escararat itçulia. 303 urte geroago aztertu gabe dirau, eta kritikoki argitaratu gabe, lapurtera klasikoaren emaitza eder honek.
Sor litzakeen galderen artean batek azterrarazi digu: Mixel Xurioren arrebak ez ote zuen Imitazionearen laugarren liburua itzuli, tradizioak dioen bezala. Halere, ezin erantzun Xuriok edo Xuriotarrek Imitazionea itzultzeko erabili zuten iturria zein den jakin gabe. Hauxe da, bada, lan honen xedea: garai eta toki hartan eskura leudekeen jatorrizko testuaren edizio edota itzulpenen berri eskuratu eta 1720ko itzulpena horietatik zeinekin egin zen argitzea.
Azterketa hau lagin labur bitan egindakoa da, baina ondorioak ziurtzat eman daitezke: latin jatorrizkoaren garaitsuko edizio frantsesen bat eta Aranbillaga apaizak egin 1684ko euskarazko itzulpena, biak ere biak aurrean izanik itzuli zen 1720ko Imitazionea. Ostera, ezin izan dugu erabat baztertu Lemaistre-ren frantses itzulpena ere tartean izatea. Konparaketak bide eman du, halaber, Xurioren (edo Xuriotarren) itzulpen-teknika zenbait agerian jartzeko. Bidenabar, Lemaistreren frantsesezkoa Aranbillagarenaren iturri zuzena dela ere frogatu dugu.
Nola aipatu
Urgell, Blanca. 2025. «1720ko Imitazionearen Iturriak: Lehen Hurbilketa». Anuario Del Seminario De Filología Vasca "Julio De Urquijo" 57 ((1-2):907-50. https://doi.org/10.1387/asju.25977.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
References
Arcocha-Scarcia, Aurélie & Beñat Oyharçabal. 2012. The Seventeeth Century: The Publishing and Developement of Septentrional Basque Letters. In María José Olaziregi (arg.), Basque Literary History, 89-108. Reno (Nevada): Center for Basque Studies.
CNRTL = Centre National de Ressources Textuelles et Lexicales. https://www.cnrtl.fr/.
Dainville, François de. 1957. Collèges et fréquentation scolaire au XVIIe siècle. Population 12(3). 467-494.
Daranatz, Jean Baptiste. 1927. Curiosités du Pays Basque. Baiona: Librairie Lasserre.
Delassault, Geneviève. 1957. Le Maistre de Sacy et son temps. Paris: Nizet.
Elizalde, Jean. 1947. Chourio-tarrak. Gernika. Eusko-Jakintza: revue d'études basques 1. 21-23.
Elizalde, Jean, “Azkaindarra”. 1954. Hirur Chourio. Gure Herria 26(5, buruil-urrieta). 306-310. (Berrargit. Azkaine, gure sorterria, 59-62. Donostia: Elkar, 1985).
Etxagibel, Javier. 2016. Hizkuntz irizpideak XVII. mendeko Lapurdiko eliz agirietan, eta haietan bildutako zenbait zertzelada garaiko autoreen gainean. ASJU 50(1-2). 47-76.
Euskaltzaindia. 1991-2015. Euskaltzaindiaren hiztegia. (Online bertsio zuzendu eta eguneratua: https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=hasiera&Itemid=1693&lang=eu).
Gregory, Equite G. de. 1833. Codex de Advocatis seculii XIII. De imitatione Christi et contemptu mundi omniumque ejus vanitatum libri IV fideliter expressus cum notis et variis lectionibus. Lutetiae: Firmin Didot Fratres.
Hiribarren, Juan Martin 1853. Eskaldunac. Iberia, Cantabria, Eskal-Herriac, Eskal-Herri bakhotcha eta hari darraicona. Baiona: Foré eta Lasserren Inprimeria. (Berrargit. faksim. Donostia: Hordago, 1979).
Hosington, Brenda M. 2014. Women translators and the early printed book. In V. Gillespie & S. Powell, A Companion to the Early Printed Book in Britain 1476-1558, 248-271. Cambridge: D. S. Brewer.
Hurtado Albir, Amparo. 2016. Traducción y traductología. Introducción a la traductología. Madril: Cátedra.
Irure, Leyre. 2023. Corpusaren egoera hobetzen: Xurioren imitacionea-ren aleak XVIII. mendean. Gasteiz: UPV/EHUko Gradu Amaierako Lana.
Kempis. 1910. Imitation of Christ. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. http://www.newadvent.org/cathen/07674c.htm (2023-07-28).
Lafitte, Pierre. 1928. Leon Jaun Aphezak eskuaralat itzuli duen Jesu-Kristoren imitationeaz. Jaun lechu bati bi hitz. Gure Herria 8(2, epaila-jorraila). 105-112.
Lafitte, Pierre. 1931. Eskualdunen loretegia : XVI garren mendetik hunateko liburuetatik bildua. Baiona: Lasserre. http://hdl.handle.net/10357/795 (2023-07-28).
Michel, Francisque. 1857. Le Pays Basque, sa population, sa langue, ses mœurs, sa littérature et sa musique. Paris. (Berrargit. faksim. Elkar: Donostia, 1981).
Mitxelena, Koldo. 1960. Historia de la literatura vasca. Madril: Minotauro. (Berrargit. OC 13, 81-205).
Mitxelena, Koldo. 1978. Euskara eta euskal literaturaren lekukoak. Euskera 23. 251-252 (Berrargit. OC 10, 523-524).
Mitxelena, Koldo & Ibon Sarasola. 1987-2005. Orotariko Euskal Hiztegia / Diccionario General Vasco, 16 lib. Bilbo: Euskaltzaindia (11. argit. elektr. 2023: http://www.euskaltzaindia.eus/oeh).
OEH = Mitxelena & Sarasola (1987-2005).
Onaindia, Santi. 1972. Mixel Xurio. In Euskal literatura I. Donostia: Etor. https://zubitegia.armiarma.eus/?p=ona-716.
Oyharçabal, Beñat. 2001. Zenbait gogoeta euskarak letra hizkuntza gisa izan duen bilakaeraz. Litterae Vasconicae 9. 9-46.
Pouvreau, Silvain. 1979. Iesusen imitacionea. Donostia: Hordago.
Ruiz Arzalluz, Iñigo. 1987. Notas sobre algunas traducciones vascas del Nuevo Testamento. ASJU 21(3). 709-726.
Satrustegi, Jose Maria. 1979. Hitzaurrea. In Pouvreau (1979), 7-20.
Tomamichel, Serge. 2017. Le latin dans l’enseignement secondaire français. Formes et légitimités sociales d’une discipline scolaire entre monopole et déclin (XVIe-XXe siècles). Espacio, Tiempo y Educación 4(2). 209-226. http://dx.doi.org/10.14516/ete.141.
Urgell, Blanca. 2018. Lehen euskara modernoa (1745-1891). In Iván Igartua, Joaquín Gorrotxategi & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 543-657. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Villasante, Luis. 1979. Historia de la literatura vasca. 2. argit. berrikusi eta osatua. Oñati: Aranzazu.
Vinson, Julien. 1891-1898. Essai d’une bibliographie de la langue basque. Paris: J. Maisonneuve. (Berrargit. faksim. J. Urquijoren oharrekin, ASJU-ren gehigarriak 9, Donostia, 1984).
Xurio, Mixel. 1978. Jesu-Christoren imitacionea. 1788ko edizioaren faksimilea. Donostia: Hordago.
Zelyck, Lorne R. 2005. An evaluation of Thomas à Kempis' The imitation of Christ. Journal of the Grace Evangelical Society 35. 77-88.
Aranbillaga, 1684, Jesu Christoren imitacionea d’Arambillaga Apheçac escaraz emana. Baiona: Antonio Fauvet. Koldo Mitxelena Kulturunean, Julio Urquijo zenaren funtsean gordetako alearen (J.U. 4232) bertsio elektronikoa. https://w390w.gipuzkoa.net/WAS/CORP/DBKVisorBibliotecaWEB/visor.do?ver&amicus=25758.
Kempis. Thomas à. 1649. Thomae / A Kempis / canonici regvlaris / ordini S. Augustini / de Imitatione / Christi / libri quatuor. / Ex recensione P. IOANNIS FRONTONIS [...] Parisiis, Sebastianum Cramoisy, Architypographum Regis, & Reginae Regentis: et Gabrielem Cramoisy.
Lemaistre, Louis-Isaac. 1674. De l' imitation de Jesus - Christ . Traduction nouvelle par le sieur De Beüil, prieur de S. Val. Dix-neuvième edition. Paris: Guillaume Desprez. http://numelyo.bm-lyon.fr/BML:BML_00GOO0100137001100716393
Lemaistre, Louis-Isaac. 1686. De l' imitation de Jesus - Christ . Traduction nouvelle, Par le Sieur De Beüil, Prieur de Saint Val. Vingt-cinquième Edition. Bruxelles: Eugene Henry Fricx. https://books.google.es/books?id=nexoAAAAcAAJ
Xurio, Mixel. 1720. Jesus-Christoren Imitaciones. M. Chourio Donibaneco Erretorac escararat itçulia. Bordele: Guillame Boude Boe. Bizkaiko Foru Liburutegiaren alearen bertsio elektronikoa: http://hdl.handle.net/20.500.11938/74867
CNRTL = Centre National de Ressources Textuelles et Lexicales. https://www.cnrtl.fr/.
Dainville, François de. 1957. Collèges et fréquentation scolaire au XVIIe siècle. Population 12(3). 467-494.
Daranatz, Jean Baptiste. 1927. Curiosités du Pays Basque. Baiona: Librairie Lasserre.
Delassault, Geneviève. 1957. Le Maistre de Sacy et son temps. Paris: Nizet.
Elizalde, Jean. 1947. Chourio-tarrak. Gernika. Eusko-Jakintza: revue d'études basques 1. 21-23.
Elizalde, Jean, “Azkaindarra”. 1954. Hirur Chourio. Gure Herria 26(5, buruil-urrieta). 306-310. (Berrargit. Azkaine, gure sorterria, 59-62. Donostia: Elkar, 1985).
Etxagibel, Javier. 2016. Hizkuntz irizpideak XVII. mendeko Lapurdiko eliz agirietan, eta haietan bildutako zenbait zertzelada garaiko autoreen gainean. ASJU 50(1-2). 47-76.
Euskaltzaindia. 1991-2015. Euskaltzaindiaren hiztegia. (Online bertsio zuzendu eta eguneratua: https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=hasiera&Itemid=1693&lang=eu).
Gregory, Equite G. de. 1833. Codex de Advocatis seculii XIII. De imitatione Christi et contemptu mundi omniumque ejus vanitatum libri IV fideliter expressus cum notis et variis lectionibus. Lutetiae: Firmin Didot Fratres.
Hiribarren, Juan Martin 1853. Eskaldunac. Iberia, Cantabria, Eskal-Herriac, Eskal-Herri bakhotcha eta hari darraicona. Baiona: Foré eta Lasserren Inprimeria. (Berrargit. faksim. Donostia: Hordago, 1979).
Hosington, Brenda M. 2014. Women translators and the early printed book. In V. Gillespie & S. Powell, A Companion to the Early Printed Book in Britain 1476-1558, 248-271. Cambridge: D. S. Brewer.
Hurtado Albir, Amparo. 2016. Traducción y traductología. Introducción a la traductología. Madril: Cátedra.
Irure, Leyre. 2023. Corpusaren egoera hobetzen: Xurioren imitacionea-ren aleak XVIII. mendean. Gasteiz: UPV/EHUko Gradu Amaierako Lana.
Kempis. 1910. Imitation of Christ. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. http://www.newadvent.org/cathen/07674c.htm (2023-07-28).
Lafitte, Pierre. 1928. Leon Jaun Aphezak eskuaralat itzuli duen Jesu-Kristoren imitationeaz. Jaun lechu bati bi hitz. Gure Herria 8(2, epaila-jorraila). 105-112.
Lafitte, Pierre. 1931. Eskualdunen loretegia : XVI garren mendetik hunateko liburuetatik bildua. Baiona: Lasserre. http://hdl.handle.net/10357/795 (2023-07-28).
Michel, Francisque. 1857. Le Pays Basque, sa population, sa langue, ses mœurs, sa littérature et sa musique. Paris. (Berrargit. faksim. Elkar: Donostia, 1981).
Mitxelena, Koldo. 1960. Historia de la literatura vasca. Madril: Minotauro. (Berrargit. OC 13, 81-205).
Mitxelena, Koldo. 1978. Euskara eta euskal literaturaren lekukoak. Euskera 23. 251-252 (Berrargit. OC 10, 523-524).
Mitxelena, Koldo & Ibon Sarasola. 1987-2005. Orotariko Euskal Hiztegia / Diccionario General Vasco, 16 lib. Bilbo: Euskaltzaindia (11. argit. elektr. 2023: http://www.euskaltzaindia.eus/oeh).
OEH = Mitxelena & Sarasola (1987-2005).
Onaindia, Santi. 1972. Mixel Xurio. In Euskal literatura I. Donostia: Etor. https://zubitegia.armiarma.eus/?p=ona-716.
Oyharçabal, Beñat. 2001. Zenbait gogoeta euskarak letra hizkuntza gisa izan duen bilakaeraz. Litterae Vasconicae 9. 9-46.
Pouvreau, Silvain. 1979. Iesusen imitacionea. Donostia: Hordago.
Ruiz Arzalluz, Iñigo. 1987. Notas sobre algunas traducciones vascas del Nuevo Testamento. ASJU 21(3). 709-726.
Satrustegi, Jose Maria. 1979. Hitzaurrea. In Pouvreau (1979), 7-20.
Tomamichel, Serge. 2017. Le latin dans l’enseignement secondaire français. Formes et légitimités sociales d’une discipline scolaire entre monopole et déclin (XVIe-XXe siècles). Espacio, Tiempo y Educación 4(2). 209-226. http://dx.doi.org/10.14516/ete.141.
Urgell, Blanca. 2018. Lehen euskara modernoa (1745-1891). In Iván Igartua, Joaquín Gorrotxategi & Joseba A. Lakarra (arg.), Euskararen historia, 543-657. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.
Villasante, Luis. 1979. Historia de la literatura vasca. 2. argit. berrikusi eta osatua. Oñati: Aranzazu.
Vinson, Julien. 1891-1898. Essai d’une bibliographie de la langue basque. Paris: J. Maisonneuve. (Berrargit. faksim. J. Urquijoren oharrekin, ASJU-ren gehigarriak 9, Donostia, 1984).
Xurio, Mixel. 1978. Jesu-Christoren imitacionea. 1788ko edizioaren faksimilea. Donostia: Hordago.
Zelyck, Lorne R. 2005. An evaluation of Thomas à Kempis' The imitation of Christ. Journal of the Grace Evangelical Society 35. 77-88.
Aranbillaga, 1684, Jesu Christoren imitacionea d’Arambillaga Apheçac escaraz emana. Baiona: Antonio Fauvet. Koldo Mitxelena Kulturunean, Julio Urquijo zenaren funtsean gordetako alearen (J.U. 4232) bertsio elektronikoa. https://w390w.gipuzkoa.net/WAS/CORP/DBKVisorBibliotecaWEB/visor.do?ver&amicus=25758.
Kempis. Thomas à. 1649. Thomae / A Kempis / canonici regvlaris / ordini S. Augustini / de Imitatione / Christi / libri quatuor. / Ex recensione P. IOANNIS FRONTONIS [...] Parisiis, Sebastianum Cramoisy, Architypographum Regis, & Reginae Regentis: et Gabrielem Cramoisy.
Lemaistre, Louis-Isaac. 1674. De l' imitation de Jesus - Christ . Traduction nouvelle par le sieur De Beüil, prieur de S. Val. Dix-neuvième edition. Paris: Guillaume Desprez. http://numelyo.bm-lyon.fr/BML:BML_00GOO0100137001100716393
Lemaistre, Louis-Isaac. 1686. De l' imitation de Jesus - Christ . Traduction nouvelle, Par le Sieur De Beüil, Prieur de Saint Val. Vingt-cinquième Edition. Bruxelles: Eugene Henry Fricx. https://books.google.es/books?id=nexoAAAAcAAJ
Xurio, Mixel. 1720. Jesus-Christoren Imitaciones. M. Chourio Donibaneco Erretorac escararat itçulia. Bordele: Guillame Boude Boe. Bizkaiko Foru Liburutegiaren alearen bertsio elektronikoa: http://hdl.handle.net/20.500.11938/74867
Zenbakia
Atala
Artikuluak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa lizentzia baten mende dago.